Rada Miejska Zbąszynia w czerwcu 2016 r. uchwaliła regulamin utrzymania czystości i porządku w gminie. Jeden z jego punktów nakładał na osoby utrzymujące zwierzęta domowe obowiązek niewprowadzania ich do obiektów użyteczności publicznej, czyli np. parków miejskich.
Podstawą prawną uchwały był art. 4 ust. 1 ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Zgodnie z nim rada gminy może określać szczegółowe zasady utrzymania czystości i porządku. Artykuł ten wymienia ściśle zakres spraw, które mogą być w ten sposób unormowane. Zgodnie zaś z art. 4 ust. 2 pkt 6 ustawy regulamin może dotyczyć „obowiązków osób utrzymujących zwierzęta domowe, mających na celu ochronę przed zagrożeniem lub uciążliwością dla ludzi oraz przed zanieczyszczeniem terenów przeznaczonych do wspólnego użytku”.
Rzecznik praw obywatelskich zaskarżyła taką uchwalę do wojewódzkiego sądu administracyjnego, domagając się unieważnienia uchwały. W odpowiedzi na skargę burmistrz wniósł o jej oddalenie i argumentował, że wprowadzanie zwierząt domowych na tereny użyteczności publicznej może stwarzać dla ludności niebezpieczeństwo utraty zdrowia. Celem kwestionowanej regulacji jest zatem zagwarantowanie bezpieczeństwa osobom przebywającym w parkach, a w tym eliminacji chorób, których nosicielami są zwierzęta domowe. Ponadto przebywanie zwierząt w obiektach użyteczności publicznej może stanowić uciążliwość dla ludzi, powodując zakłócanie ciszy i spokoju.
WSA stwierdził, że rada miejska nie jest upoważniona do zakazywania wprowadzania np. psów do obiektów użyteczności publicznej, z wyłączeniem obiektów przeznaczonych dla zwierząt, takich jak lecznice, wystawy. Takie ograniczenia miały zgodnie z postanowieniem kwestionowanej uchwały nie dotyczyć osób niewidomych, korzystający z pomocy psów przewodników. Sąd zwrócił uwagę, że w przepisach nie ma upoważnia dla rady miejskiej do sformułowania zakazu wprowadzania zwierząt na określone tereny. Do formowania takich zakazów nie uprawnia art. 4 ust. 2 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Można jedynie ustalić zasady postępowania ze zwierzętami domowymi w taki sposób, by ich pobyt na terenie przeznaczonym do wspólnego użytku nie był uciążliwy oraz nie zagrażał przebywającym tam osobom.
Sędziowie WSA uznali, że RPO słusznie powołał się na orzecznictwo sądów administracyjnych (NSA z 14 maja 2015 r., sygn. I OSK 862/15), odnosząc się to próby szukania ewentualnie podstawy prawnej do regulowania zasad i trybu korzystania z gminnych urządzeń użyteczności publicznej w art. 40 ust. 2 pkt 4 ustawy o samorządzie gminnym. Przepis ten znajduje zastosowanie zawsze wtedy, gdy z innej ustawy nie wynika odrębna podstawa prawna regulująca w sposób bardziej precyzyjny delegację ustawową umocowującą organy samorządu gminy do określenia trybu i zasad korzystania z konkretnych urządzeń użyteczności publicznej lub w dużo bardziej skonkretyzowanym zakresie. Czyli, skoro odrębny przepis ustawowy (art. 4 ust. 2 pkt 6 ustawy o czystości i porządku w gminie), zobowiązuje organ samorządu gminnego do ustalenia obowiązków nakładanych na właścicieli np. psów celem zapewnienia ochrony przed zanieczyszczeniem przez te zwierzęta m.in. parków, to nie jest możliwe uregulowanie tej samej sprawy w uchwale na podstawie art. 40 ust. 2 pkt 4 ustawy o samorządzie gminnym.
