W myśl rządowego projektu rozporządzenia w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast prawa miejskie mają uzyskać Kamieniec Ząbkowicki (w powiecie ząbkowickim, woj. dolnośląskie), Goraj (w powiecie biłgorajskim, woj. lubelskie), Kamionka (w powiecie lubartowskim, woj. lubelskie), Sochocin (w powiecie płońskim, woj. mazowieckie), Solec nad Wisłą (w powiecie lipskim, woj. mazowieckie), Wiskitki (w powiecie żyrardowskim, woj. mazowieckie), Dubiecko (w powiecie przemyskim, woj. podkarpackie), Wodzisław (w powiecie jędrzejowskim, woj. świętokrzyskie), Budzyń (w powiecie chodzieskim, woj. wielkopolskie), Koźminek (w powiecie kaliskim, woj. wielkopolskie).
Z poparciem mieszkańców
Starania o prawa miejskie rozpoczyna miejscowość, która chciałaby je uzyskać. Odpowiedni wniosek do MSWiA składa rada gminy, po przeprowadzeniu konsultacji społecznych.
I tak, we wniosku gminy Kamionka znalazło się przypomnienie o typowo miejskim układzie urbanistycznym i przestrzennym, niezmienionym tu od XVI wieku, o zwartym charakterze zabudowy charakterystycznym dla miast, wreszcie o prawach miejskich, którymi mieszkańcy cieszyli się w latach 1458–1869.
Obok argumentów historycznych, znalazły się odwołania do współczesności. – Kamionka wciąż pełni funkcję lokalnego ośrodka administracyjnego, handlowego, usługowego, gospodarczego i kulturalnego dla 20 sołectw.
CZYTAJ TAKŻE: Prawa miejskie zabrał im car. Teraz chcą je odzyskać
Miejscowa ludność – w zdecydowanej większości nietrudniąca się rolnictwem – wsparła wniosek w konsultacjach społecznych. Na pytanie: „Czy jesteś za nadaniem miejscowości Kamionka statusu miasta?” – twierdząco odpowiedziało ponad 80 proc. głosujących, przy 20-procentowej frekwencji.
„Mieszkańcy (…) uważają, że Kamionka jako miejscowość – a niegdyś jako miasto – ma bogatą historię, z której każdy mieszkaniec powinien być dumny, przekazując tę wiedzę następnym pokoleniom i w ten sposób kształtować wśród młodych mieszkańców (…) bardziej świadomą tożsamość lokalną, dumę i przywiązanie do tego miejsca” – napisano w uzasadnieniu.
Odwrót od carskiej reformy
Mimo, że sprawa wydaje się przesądzona, Karol Ługowski, wójt Gminy Kamionka, waży słowa. Woli poczekać do 31 lipca, kiedy projekt rozporządzenia znajdzie się na obradach Rady Ministrów. Wtedy zapadnie ostateczna decyzja.
– Krok ten stanowi próbę przywrócenia sprawiedliwości dziejowej dla byłego miasta i uświadomienie, że do tej pory nie tylko Kamionka, ale i wiele innych miast żyje w stanie prawnym narzuconym nam przez zaborcę – zauważa Karol Ługowski. Kamionka została bowiem pozbawiona praw miejskich w efekcie przeprowadzonej w latach 1869–1871 reformy miejskiej w Królestwie Polskim.
Kamieniec Ząbkowicki, pałac Marianny Orańskiej / AdobeStock / M. M. Czarnecki
Na rozbudowany układ urbanistyczny powołuje się też Kamieniec Ząbkowicki. – Mamy również kompleks zabytków o dużym znaczeniu dla regionu (pocysterskie założenie klasztorne – red.), a mieszkańcy w znikomym stopniu utrzymują się z rolnictwa. Kamieniec od dawna nie jest typową wsią – twierdzi Marcin Czerniec, wójt gminy.
CZYTAJ TAKŻE: Znów jestem z miasta
„Kamieniec Ząbkowicki pełni rolę istotnego, czterokierunkowego węzła kolejowego, przez który przechodzą linie kolejowe Wrocław–Międzylesie i Legnica–Katowice” – zapisano we wniosku do ministerstwa. Uśrednione poparcie społeczne we wszystkich sołectwach gminy sięgnęło 70 proc., przy frekwencji 11 procent.
Z zainteresowaniem konsultacjami społecznymi bywało różnie – od 7-procentowej frekwencji w sołectwach gminy Wiskitki, do blisko 62 proc. w gminie Budzyń.
Dają, nie odbierają
Nowych miast przybywa niemal co roku. Dla przykładu, od 1 stycznia 2020 roku prawami miejskimi cieszą się Lututów w powiecie wieruszowskim, Piątek w powiecie łęczyckim, Czerwińsk nad Wisłą w powiecie płońskim oraz Klimontów w powiecie sandomierskim. Wszystkie miejscowości łączy historia – prawa miejskie obowiązywały tu do, mniej więcej, 1870 roku, czyli do wspomnianej już reformy miejskiej w Królestwie Polskim.
W czasach współczesnych odbieranie praw miejskich już się nie zdarza. Ostatnimi miejscowościami pozbawionymi statusu miasta były, w 1972 roku, Boleszkowice ora rok później Lędyczek, Miasteczko Krajeńskie i Sulmierzyce.
Ostatniemu z wymienionych na skutek protestów mieszkańców prawa miejskie przywrócono. Natomiast Boleszkowice, Lędyczek i Miasteczko Krajeńskie do dziś pozostają wsiami.
