Redukcja wydatków na unijną politykę rolną to mniej pieniędzy dla polskiej wsi

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich jest mniej więcej sześć razy mniejszy niż unijne fundusze dla Polski w ramach polityki spójności. Nie robi się wokół niego wielkiego szumu i informacje o jego znacznym ograniczeniu po 2021 r. nie przebiły się zbytnio do powszechnej świadomości.

Komisja Europejska proponuje tymczasem, by budżet Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2021–2027 dla Polski zredukować o ok. 24 proc. Przy czym pula na dopłaty bezpośrednie dla rolników ma się zmniejszyć o 1 proc. (do 21,1 mld euro), a na programy rozwojowe – aż o 25 proc. (do 9,2 mld euro).

Mniej na inwestycje

– Tak naprawdę, po przełożeniu tych propozycji na polskie warunki cięcia mogą być jeszcze większe – mówi Marek Sawicki, były minister rolnictwa, polityk PSL. – W przypadku I filara, czyli dopłat bezpośrednich, to spadek o 12,5 proc., a w przypadku II filara rozwojowego – o 26,3 proc. – wylicza.

– Dla nas to bardzo zła wiadomość – komentuje Piotr Orzechowski, wójt gminy Strachówka w woj. mazowieckim. I to w podwójny sposób. Bo mniejszy PROW z jednej strony może oznaczać zmniejszenie dynamiki rozwoju polskiej wsi, a po drugie ograniczony dostęp małych samorządów do dotacji inwestycyjnych. – Patrząc z punktu widzenia naszej gminy, w sytuacji zmniejszenia środków z PROW o jedną czwartą, samorząd musiałby po prostu ograniczyć inwestycje na modernizację dróg, na infrastrukturę rekreacyjno-turystyczną czy na odbudowę wsi. A pomimo postępu w tym zakresie wciąż możemy mówić o dużych zapóźnieniach w porównaniu z krajami starej UE właśnie w tych obszarach – mówi Mikołaj Pawilcz, wójt gminy Narewka z woj. podlaskiego.

– Z pewnością ucierpią inwestycje w gospodarkę wodno-ściekową oraz budowę dróg gminnych. W tych dwóch tematach jest jeszcze wiele do zrobienia – zaznacza wójt Orzechowski. Choć dodaje, że w przypadku jego gminy przewiduje mniej problemów w obszarze mniejszych projektów – takich jak zagospodarowanie centrów wsi, budowa placów zabaw, targowisk czy remontów budynków użyteczności publicznej, typu świetlice i remizy. – Tu udało się na wsiach odczuć poprawę – wyjaśnia.

Małe projekty też ważne

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich co do zasady to wsparcie o charakterze inwestycyjnym, mające na celu niwelowanie nierówności w poziomie życia regionów wiejskich i miejskich oraz unowocześnianie metod produkcji żywności. W Polsce jego budżet na lata 2014–2020 to 57,6 mld zł (ok. 13,9 mld euro). Najwięcej pieniędzy jest przeznaczonych bezpośrednio dla gospodarstw rolnych. Przykładowo – 14,4 mld zł na inwestycje w środki trwałe, 9,7 mld zł na rozwój gospodarstw i działalności rolniczej (w tym na rozpoczęcie działalności pozarolniczej i scalenie gruntów) czy różnego rodzaju płatności dla rolników. Samorządy mogą się zaś starać o wsparcie swoich inwestycji w zakresie dróg lokalnych, gospodarki wodno-ściekowej, obiektów pełniących funkcje kulturalne lub kształtowanie przestrzeni publicznej, ochrony zabytków i budownictwa tradycyjnego czy budowy targowisk. A w sumie do wzięcia jest 4,5 mld zł.

– Czerpiemy z tego programu pełnymi garściami – mówi Marzena Czubaj-Gancarz, wójt gminy Tomaszów Lubelski w woj. podlaskim. – Budżet naszej gminy nie jest wysoki, a potrzeby ogromne. Sięgamy więc po wszystkie dostępne środki pomocowe, w tym głównie fundusze unijne. Dla nas liczy się każda złotówka, ważne są też te małe projekty, o wartości 50–100 tys. zł, typu zagospodarowanie terenu wokół wiejskiej świetlicy czy remont drogi dojazdowej. Także dla mieszkańców to niezwykle ważne inicjatywy. W końcu nikt na wsi nie chce się czuć, jakby utkwił w XX wieku – opisuje wójt Tomaszowa Lubelskiego.

Fundament rozwoju wsi

– Dla rozwoju polskiej wsi fundusze UE ze Wspólnej Polityki Rolnej mają fundamentalne znaczenie, zarówno te z I, jak i II filara. Różne dopłaty podnoszą poziom dochodów rolników, co daje nie tylko bezpośrednie korzyści materialne, ale też zwiększa popyt na terenach wiejskich na różnego rodzaju usługi i produkty. – Dzięki filarowi inwestycyjnemu rolnicy kupują nowe maszyny i urządzenia do uprawiania ziemi i hodowli zwierząt. Modernizują swoje gospodarstwa, pojawiają się nowoczesne ciągniki, nowe technologie ułatwiające zbiory i zwiększające efektywność produkcji – wylicza Marek Sawicki. Analizuje, że dzięki unijnym funduszom od 2004 r. polskie rolnictwo rozwinęło się w największym stopniu wśród krajów UE. – Z importera żywności staliśmy się eksporterem, w 2015 r. nadwyżka w handlu zagranicznym sięgnęła 7 mld euro – zaznacza Sawicki.

– Te fundusze po prostu pozwalają się szybciej rozwijać polskiej wsi – podkreśla też Marek Olszewski, przewodniczący Związku Gmin Wiejskich RP. – Są również ważne dla samorządów, zwłaszcza tych mniejszych. Bo z funduszy strukturalnych, w tym regionalnych programów operacyjnych, realizowane są większe projekty, zwykle o charakterze regionalnym. A PROW służy bezpośrednio obszarom wiejskim, w tym także rozwojowi podstawowej infrastruktury. Tylko w ten sposób możliwe jest wyrównywanie warunków życia na wsi i w mieście – dodaje.

Raport oceny Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 pokazuje, że wówczas zrealizowano ok. 86 tys. projektów inwestycyjnych na łączną kwotę 24 mld zł, w tym m.in. 55 tys. (na kwotę 8 mld zł) w samych gospodarstwach rolnych, ok. 3 tys. inwestycji komunalnych (na ok. 6,5 mld zł) czy 9 tys. projektów w zakresie odnowy wsi i zachowania dziedzictwa kulturalnego.

Wyrównywanie szans

– Z punktu widzenia małej gminy, którą reprezentuję, cięcia w polityce rolnej to zagrożenie możliwości rozwoju – podsumowuje Marcin Skonieczka, wójt gminy Płużnica w woj. kujawsko-pomorskim.