Z poradami mogą być problemy

Od 1 stycznia punkty bezpłatnej pomocy prawnej będą funkcjonować na nowych zasadach. Powiaty szykują się do zmian. Mają jednak poważne obawy, czy starczy środków i czy uda się wszystko wdrożyć na czas.

Skąd finansowanie

Od Nowego Roku wejdzie w życie duża nowelizacja ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej. Przewiduje ona, że każdy, kogo nie stać na odpłatną poradę u prawnika, będzie mógł przyjść do punkty po pomoc. Dziś krąg osób, które mogą korzystać z porad, jest ograniczony.

Nowe przepisy dają również możliwość zwiększenia czasu trwania dyżurów osób udzielających porad z 4 do 5 godzin w przypadku, gdy liczba chętnych uniemożliwia sprawne umawianie terminów wizyt.

– Zwiększenie liczby osób korzystających z nieodpłatnej pomocy prawnej może zwiększyć koszty utrzymania punktów nieodpłatnej pomocy prawnej. Na koszty eksploatacyjne wpłynie też wydłużenie dyżurów – uważa Agnieszka Kłąb z warszawskiego ratusza.

Samorządy zwracają również uwagę na nowe wymogi określone przez Ministerstwo Sprawiedliwości w projekcie rozporządzenia w sprawie sposobu udzielania i dokumentowania nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.

– Ministerstwo oczekuje, by wszystkie punkty były wyposażone w telefon, komputer z oprogramowaniem do edycji tekstów, umożliwiające przesyłanie, odbieranie danych i porozumiewanie się na odległość środkami komunikacji elektronicznej i komputerowy system informacji prawnej, a także materiały biurowe, drukarkę oraz urządzenie pozwalające na utrwalenie dokumentacji w wersji elektronicznej – wylicza Agnieszka Kłąb.

– Będzie to wymagało zakupu przez powiaty dodatkowego sprzętu i licencji na oprogramowanie, co znacząco wpłynie na koszty realizacji zadania. Wydaje się zatem, że kwota dotacji przeznaczona na pokrycie kosztów obsługi organizacyjno-technicznej może być niewystarczająca – tłumaczy Agnieszka Kłąb.

Podobnego zdania są przedstawiciele Krakowa i Bydgoszczy.

– Koszty pójdą w górę, ponieważ przy zwiększonej liczbie odbiorców wzrosną m.in. wydatki kancelaryjno-biurowe. Nowe zasady udzielania pomocy prawnej pociągną za sobą zwiększenie kadrowe do obsługi tego zadania, co też generuje koszty. Kwota dotacji celowej zaproponowana przez ministerstwo może okazać się zbyt niska – mówi Joanna Korta z Urzędu Miasta w Krakowie.

– Można spodziewać się wzrostu kosztów utrzymania, ale nie ze względu na ilość osób uprawnionych, lecz na konieczność spełnienia wymogów lokalowych i ich wyposażenia, które nakłada na starostę projekt rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości – uważa Marta Stachowiak z Urzędu Miasta w Bydgoszczy.

W Białymstoku uważają inaczej.

– Przekazywana miastu dotacja wystarczy na prawidłową realizację zadania. – uważa Agnieszka Błachowska z Urzędu Miasta w Białymstoku.

Ministerstwo Sprawiedliwości uspokaja. Powiaty dostaną więcej środków. W roku 2018 dostały 95 408 496 zł dotacji, na jeden punkt przypadło 5217 zł. Natomiast w 2019 r. łączna kwota dotacji wyniesie już 100 914 000 zł, czyli na jeden punkt 5 500 zł. Nowela ustawy przewidziała też wzrost z 3 proc. do 6 proc. części dotacji dla powiatów na obsługę organizacyjno-techniczną tego zadania.

Według MS zwiększenie liczby porad nie będzie wiązało się ze zwiększeniem nakładów finansowych. Dotacja przeznaczona na wynagrodzenia osób świadczących nieodpłatną pomoc prawną nie jest zależna od liczby porad w punkcie. Wynagrodzenie to powiązane zostało z czasem pełnionego w punkcie dyżuru. Eliminuje to ryzyko wyczerpania środków przeznaczonych na realizację zadania w trakcie roku budżetowego z racji „przekroczenia limitu" porad. Według ministerstwa nie powinno być problemów z wprowadzaniem nowych zasad, a środki finansowe na te zadania będą wystarczające.

Zdaniem MS pomogą bardziej wydajnie korzystać z przeznaczanych na te zadania środków publicznych. Rozszerzenie grupy korzystających z porad zwiększy liczbę odbiorców tej pomocy. Wprowadzenie bezpłatnej mediacji i bezpłatnego poradnictwa obywatelskiego przyczyni się do efektywnego wykorzystania uzyskanej porady. Usługi te pozwolą uprawnionym wykorzystać w praktyce rozwiązania problemu zaproponowanego w ramach otrzymanej pomocy prawnej.

Zapisy na telefon

Nowe przepisy przewidują możliwość wcześniejszego umawiania wizyty na telefon. Dziś można uzyskać poradę „z marszu". Poza tym osoby niepełnosprawne będą mogły liczyć na telefoniczną poradę. Samorządy obawiają się tych zmian. – Mogą się zdarzyć problemy z koordynacją zapisów telefonicznych w pierwszych dwóch, trzech tygodniach – uważa Marta Stachowiak z Urzędu Miasta w Bydgoszczy.

– Trudno określić, ile osób skorzysta z porad prawnych i jakie będzie miał obłożenie każdy punkt. Dodatkowy problem może wynikać z dostosowania czasu potrzebnego na udzielenie porady prawnej z czasem zarezerwowanym na poradę prawną – zauważa Joanna Merta z Urzędu Miasta w Krakowie.

To niejedyne problemy, jakie mogą się pojawić po Nowym Roku.