Obrót mieniem z podatkiem

Gmina, która sprzedaje, wywłaszcza czy wnosi aportem nieruchomości otrzymane w drodze komunalizacji czy w spadku działa jako podatnik i musi rozliczyć VAT.

Publikacja: 03.04.2019 16:00

Obrót mieniem z podatkiem

Foto: regiony.rp.pl

Rozliczanie VAT w samorządach to nie lada sztuka. Świadczy o tym choćby ilość spraw, jakie ostatecznie trafiają na wokandy Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA). W większości przypadków chodzi o to samo: czy na gruncie VAT gmina działa tylko jako organ władzy publicznej czy już jako podatnik VAT. Niektóre spory dotyczą spraw drobnych, ale są też takie, które dotyczą tych o ogromnym zasięgu i konsekwencjach. Jedną z nich jest sprawa przesądzona niedawno w precedensowym wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Kłopot wszystkich

Problem, którym musiał zająć się sąd, dotyczy każdej gminy, bo chodziło o obrót jej zasobem nieruchomościowym. We wniosku o interpretację jeden z samorządów wskazał, że – tak jak zresztą wszystkie gminy w Polsce – w wyniku reformy samorządowej stał się właścicielem nieruchomości w drodze tzw. komunalizacji mienia państwowego. Ponadto część nieruchomości znajdujących się w majątku została nabyta w wyniku spadkobrania. Gmina jest bowiem ostatnim, „przymusowym” spadkobiercą spadków, do których nie ma chętnych. Gmina podkreśliła, że w obu przypadkach nabycie nastąpiło z mocy prawa i było niezależne od jej woli oraz miało charakter nieodpłatny. Nie wiązało się też z prawem do odliczenia VAT.

Dalej tłumaczyła, że odpłatnie przenosi własność nieruchomości. Najczęściej jest to efektem sprzedaży, ale czasami także decyzji o wywłaszczeniu czy aportu do spółki. W ostatnich kilku latach dokonywała średnio od 40 do 100 sprzedaży nieruchomości niezabudowanych. Realne przychody z tego w 2014 r. stanowiły jednak zaledwie 1,68 proc. jej budżetu.

Sama była przekonana, że w zakresie tego obrotu nie działa jako podatnik VAT, bo w odniesieniu do opisanych nieruchomości pełni wyłącznie funkcje właścicielskie, których wykonywanie nie stanowi stałego źródła dochodu.

Fiskus nie potwierdził tego stanowiska, za to rację gminie przyznał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach. Ostatecznie jednak tego korzystnego dla skarżącej i innych samorządów stanowiska nie udało się obronić przed NSA. W wyroku z 31 stycznia 2019 r. NSA po szczegółowej analizie przepisów uznał, że w spornym przypadku gmina działa jako podatnik VAT.

W pisemnym uzasadnieniu zwrócił uwagę m.in., że pojęcie działalności gospodarczej ma obiektywny charakter. Oznacza to, że jest ona postrzegana jako taka, niezależnie od jej celów lub rezultatów. NSA podkreślił też, że gminny zasób nieruchomości jest podstawowym składnikiem mienia gminnego.

W jego ocenie gmina działająca na rynku, poprzez szerokie kompetencje w zakresie gospodarki gruntami oraz gospodarki komunalnym zasobem mieszkaniowym, może kształtować i wpływać na rynek nieruchomości. Ma także istotny wpływ na kształtowanie polityki przestrzennej. Ponadto oddziałuje na lokalny rynek nieruchomości zarówno od strony popytowej, jak i podażowej. Przy odpowiednim poziomie aktywności może w widoczny sposób wpływać na kształtowanie się cen na rynku lokalnym.

A to zdaniem NSA pozwala uznać, że gmina na rynku obrotu nieruchomościami ma pozycję taką jak przedsiębiorca, który z tego tytułu uzyskuje stałe dochody.

NSA uznał, że ze względu na pozycję gminy jako podmiotu wpływającego znacznie na rynek nieruchomości i spełniającego w tym zakresie warunki postrzegania jako podatnika, dokonywanie przez gminę obrotu nieruchomościami nabytymi w drodze tzw. komunalizacji mienia państwowego należy kwalifikować jako działalność gospodarczą. I to nawet jeśli w tym zakresie nie podejmuje ona aktywności podobnej do podmiotu handlującego nieruchomościami.

Poważne skutki

Orzeczenie to może mieć poważny wpływ na zmianę rozliczania VAT przez gmin. Podstawową konsekwencją uznania, że gmina jest podatnikiem VAT, jest konieczność opodatkowania transakcji na nieruchomościach komunalnych.

Kolejną jest ewentualny wpływ na cenę nieruchomości, do której trzeba doliczyć VAT. Jeśli nabywcą będzie przedsiębiorca – podatnik VAT, zasadniczo będzie to stawka podstawowa 23 proc. W tym przypadku opodatkowanie będzie neutralne, bo gmina naliczy, ale nabywca odliczy VAT. Większy wpływ opodatkowania obrotu mieniem komunalnym może mieć dla zwykłych mieszkańców gminy. Bo choć w przypadku nieruchomości mieszkalnych zastosowanie ma 8-proc. VAT, to jako konsumenci nie mają oni prawa do jego odlicza. Po prostu zapłacą go w cenie.

Ostatni problem to konsekwencje nieprawidłowych rozliczeń z przeszłości. Jeśli gmina nie opodatkowywała obrotu na majątku komunalnym VAT, to istnieje ryzyko zakwestionowania jej rozliczeń, powstania zaległości, odsetek, a nawet sankcji VAT. Wyrok jest prawomocny.

Sygnatura akt I FSK 1588/16

Rozliczanie VAT w samorządach to nie lada sztuka. Świadczy o tym choćby ilość spraw, jakie ostatecznie trafiają na wokandy Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA). W większości przypadków chodzi o to samo: czy na gruncie VAT gmina działa tylko jako organ władzy publicznej czy już jako podatnik VAT. Niektóre spory dotyczą spraw drobnych, ale są też takie, które dotyczą tych o ogromnym zasięgu i konsekwencjach. Jedną z nich jest sprawa przesądzona niedawno w precedensowym wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Pozostało 89% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo w regionach
Samorządowa obywatelska inicjatywa uchwałodawcza to najprostsza droga do chaosu
Prawo w regionach
Samorządowcy chcą więcej pieniędzy i samodzielności
Prawo w regionach
Plan ogólny zamiast studium. W którą stronę będzie rozwijać się Warszawa?
Prawo w regionach
Samorządy u progu planistycznej rewolucji
Prawo w regionach
Nowe przepisy mają pozwolić na regionalizację energetyki