Gotyk w remoncie

Montaż ogrzewania podłogowego, remont stropów, sklepień, organów, czy wreszcie żmudna rekonstrukcja XVI-wiecznego obrazu – to tylko niektóre prace wykonywane w koszalińskiej katedrze dzięki unijnej dotacji. Podobnie jak w 12 innych gotyckich kościołach Pomorza Zachodniego.

W koszalińskiej katedrze remont trwa już od końca zimy. Wtedy też kościół został zamknięty dla wiernych.

– Katedra jest wyłączona z użytku duszpasterskiego aż do końca prac, tj. do października – mówi „Rzeczpospolitej” ks. Henryk Romanik, proboszcz koszalińskiej parafii pw. Niepokalanego Poczęcia NMP.

Remont jest naprawdę spory. Koszalińska katedra to trzynawowa bazylika z wysoką na 56 metrów wieżą. Została wybudowana w XIV wieku, ale jak wszystkie kościoły z tak długą historią była wielokrotnie modyfikowana. Obecnie trwa największy remont od dziesięcioleci.

– Poprzedni, znacznie mniejszy, był w latach 2008-2010 i obejmował remont niektórych elementów dachu, prezbiterium czy też ścian. Finansowanie pochodziło z tzw. Funduszu Norweskiego – opowiada ks. Henryk Romanik.

Obecny remont ma służyć nie tylko parafianom, ale i turystom. Oprócz typowych prac remontowych dotyczących zarówno zewnętrznej, jak i wewnętrznej konstrukcji budynku zostanie zamontowane ogrzewanie podłogowe, wyremontowane zostaną organy, a na tablicach informacyjnych znajdą się informacje o katedrze i to w trzech językach (polskim, angielskim i niemieckim) oraz napisane alfabetem Braille’a. W ramach remontu witraże zostaną zabezpieczone szkłem ochronnym, a w bocznej nawie stanie obraz „Ostatnia wieczerza”. To cenny zabytek renesansowego malarstwa z XVI wieku, który już pięć lat temu przechodził konserwację dzięki dotacji.

Wiekowe kościoły

Remont katedry był możliwy dzięki unijnej dotacji w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2014-2020. Część z tego budżetu przeznaczono na ratowanie zabytków. Koszt remontu katedry oszacowano na ponad 3,4 mln zł. Z RPO pochodzi aż 2,9 mln zł, 300 tys. zł wyłożyło miasto Koszalin, 185 tys. diecezja, a 28 tys. zł sami parafianie. Umowę z Zachodniopomorskim Urzędem Marszałkowskim podpisano już w lutym br.

– Konkurs odbywał się w ub. roku, blisko 100 obiektów zgłosiło wnioski, nam udało się znaleźć w finale, bo gotyckie zabytki były preferowane – cieszy się proboszcz. – Pulę podzielono na kościoły diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej oraz szczecińsko- kamieńskiej.

Koszalińska katedra nie jest jedyną, jaka korzysta z RPO. Władze województwa do wydania przeznaczyły łącznie 48 mln zł. Skorzystało na tym 13 parafii, do których trafi blisko 28 mln zł. Oprócz koszalińskiej katedry największymi beneficjentami są m.in. parafia pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Choszcznie, parafia pw. św. Jakuba Apostoła w Szczecinie czy też parafia pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Białogardzie. Wszystkie uzyskały dofinansowanie w kwocie po 2,9 mln zł. W Choszcznie remontowany jest gotycki kościół z XIV wieku, wybudowany przez joannitów. W jego wnętrzu jest m.in. unikatowa średniowieczna ceramiczna płaskorzeźba – „Drzewo Jessego”, która przedstawia genealogię Chrystusa. Prace remontowe trwają, niemniej parafia wciąż zbiera pieniądze na tzw. wkład własny, który przy opiewającym na ponad 3,5 mln zł remoncie wynosi 527 tys. zł. W ogłoszeniach duszpasterskich z 22 lipca znalazło się dokładne wyliczenie – od wiernych udało się zebrać 114 tys. zł, a do całości brakuje 414 tys. zł.

W Białogardzie średniowieczny kościół przechodził w ciągu wieków wiele metamorfoz. Zbudowany w stylu gotyckim, z barokowym ołtarzem, przechodzi poważny remont – prace konserwatorskie przy fundamentach, remont naw, posadzki, a nawet rekonstrukcje witraży. Dodatkowo zostanie zainstalowane nowe nagłośnienie. Do remontu – kwotą prawie pół miliona złotych – dołożyło się miasto Białogard.

Pieniądze unijne dostaną też mniejsze kościoły – w Osiekach, Gryficach, Trzebiatowie czy Sławnie. Najmniejsza dotacja, bo w wysokości 823 tys. zł, trafiła do parafii pw. Matki Boskiej Szkaplerznej w Bierzwniku na remont tamtejszego klasztoru Cystersów.

Muzeum, parki i pałace

Nieco mniej, bo niecałe 20 mln zł, zostało przeznaczone na zabytki świeckie. Jeden z nich to dawny magazyn solny w Drawsku Pomorskim, w którym powstaje muzeum regionalne.

– Do końca września musimy skończyć remont. W tej chwili mamy wykonane około 70 proc. prac – mówi „Rzeczpospolitej” Marek Tobiszewski, burmistrz Drawska Pomorskiego.

Remontowany budynek zbudowany jest z drewna. Powstał około 1700 roku na potrzeby faktorii solnej. W XIX wieku był magazynem wojskowym, potem służył straży pożarnej. W połowie lat 30. XX wieku powstało w nim muzeum. Nie przetrwało jednak wojny, eksponaty zostały wywiezione, a po wojnie w magazynie działała spółdzielnia rzemieślnicza. Od 1994 roku przeszedł w posiadanie drawskiej parafii pw. Zmartwychwstania Pana Naszego Jezusa Chrystusa. W 2017 kościół użyczył budynek gminie.

– Mamy umowę na 25 lat z możliwością przedłużenia na drugie tyle – wyjaśnia burmistrz.

Remont wyliczono na kwotę 2,73 mln zł, a z RPO udało się pozyskać 2,36 mln zł. To pieniądze na remont i podstawowe wyposażenie. Jak wyjaśnia burmistrz, eksponaty w większości będą wypożyczane, bo miasta nie stać na ich kupno. Część z samego Drawska i okolic, a część z partnerskiego miasta Bad Bramstedt w Niemczech.

Technicznie muzeum ma ruszyć w październiku 2018, ale burmistrz chce, by uroczyste otwarcie odbyło się dokładnie 11 listopada, w Święto Niepodległości.

Największą dotację, bo 2,9 mln zł, udało się uzyskać gminie Gryfino na remont pałacyku pod Lwami w Gryfinie. W Resku zdecydowano się na prace konserwatorskie i restauratorskie zabytków związanych z rodem Borków (2,7 mln zł na 3,2 mln zł). Z kolei Łobez postanowił wydać pieniądze na zabytkowy park, a Pyrzyce na zachowane mury obronne i czatownię między basztami.

Na zabytki nie tylko z RPO

Wszystkie dotacje przyznawano w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Zachodniopomorskiego w trybie konkursu „Dziedzictwo kulturowe”. Cel – wsparcie działań związanych z ochroną rodzimego dziedzictwa kulturowego o unikatowej wartości historycznej i kulturowej, a także zwiększenie potencjału turystycznego województwa zachodniopomorskiego. Oprócz typowych prac remontowych do zakresu prac dopuszczono też m.in. instalację wyposażenia dla celów kulturalnych i turystycznych, montaż monitoringu, digitalizację zasobów czy zagospodarowanie otoczenia, np. chodników, parkingów czy oświetlenia. Początkowo do podziału było 40 mln zł, ale ostatecznie budżet zwiększono do 48 mln zł. Maksymalną kwotę dofinansowania ustalono na poziomie 3 mln zł.

Rozstrzygnięcie konkursu nastąpiło pod koniec 2017 roku.

– Prowadzony od wielu lat i finansowany z budżetu województwa proces ratowania architektonicznych perełek wzmacniamy teraz potężnym zastrzykiem eurofunduszy. Pomorze Zachodnie to zróżnicowany kulturowo obszar naszego kraju, dlatego tak ważna jest ochrona jego dóbr – komentuje Olgierd Geblewicz, marszałek Zachodniopomorskiego. – Z tych środków korzystają zarówno samorządy, jak i parafie, instytucje kulturalne czy podmioty prywatne dbające o zabytki. Potrzeby w tym zakresie są olbrzymie i unijne wsparcie jest nieocenione.

– Kościoły to jedne z przykładów, jak unijne fundusze pomagają odzyskać zachodniopomorskim zabytkom dawne piękno. Renowacja obiektów, także sakralnych, których w regionie nie brakuje, mocno przyspieszyła, bowiem wsparcie finansowe oferuje kilka źródeł. To budżet województwa, Regionalny Program Operacyjny czy nawet Program Rozwoju Obszarów Wiejskich – podkreśla z kolei Jarosław Rzepa, wicemarszałek województwa zachodniopomorskiego.

Jak informuje Urząd Marszałkowski w Szczecinie, w ramach kolejnego programu – Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich – pierwotnie przygotowano 7,5 mln zł na prace przy zabytkach. Zapotrzebowanie okazało się jednak mniejsze, stąd kwotę zredukowano do 1,5 mln zł. Do urzędu trafiły cztery wnioski, które są aktualnie weryfikowane. Planowany termin zawarcia umów to jesień br.