Głos twórców z głębokości

– Naszemu muzeum zawsze towarzyszył nerw nowoczesności – mówi dyrektor placówki Alicja Knast.

Choć ten „nerw nowoczesności" widoczny jest oczywiście najbardziej w obecnym kształcie placówki, która od 2015 roku funkcjonuje w nowej, niezwykłej przestrzeni, to widać już go było przed II wojną światową.

Muzeum Śląskie rozpoczęło swoją działalność w 1929 roku i na początku funkcjonowało w budynku Urzędu Wojewódzkiego i Sejmu Śląskiego. Pierwszy dyrektor Tadeusz Dobrowolski rozpoczął gromadzenie eksponatów: strojów ludowych, wyrobów rzemiosła artystycznego, obrazów oraz kolekcji sztuki sakralnej. W roku 1936 rozpoczęto budowę gmachu – jednego z najnowocześniejszych w ówczesnej Europie – według projektu Karola Schayera. Nigdy go jednak nie otwarto, ponieważ zakończenie prac zbiegło się z wybuchem II wojny światowej. Budynek został splądrowany i prawie całkowicie zniszczony przez hitlerowców. Po wojnie przez bardzo długi czas środowiska artystyczne, oświatowe i naukowe bez skutku dopominały się o przywrócenie placówki. Jej restytucja nastąpiła dopiero w 1984 roku, a dyrektorem został dr Lech Szaraniec.

Reaktywacja

– Rozpoczęliśmy prace w dawnym hotelu z przełomu XIX i XX wieku, który uległ gruntownej przebudowie – mówi dr Lech Szaraniec, który kierował placówką do 2008 roku. – Reaktywując muzeum, przede wszystkim chciałem odzyskać to, co pozostało z przedwojennych zbiorów polskiego malarstwa dawnego, sztuki sakralnej. Tworzyliśmy też zbiory sztuki współczesnej, nasi pracownicy penetrowali targi sztuki, zaglądali do galerii w wielu miastach Polski. Ze skromnych środków Ministerstwa Kultury udało nam się stworzyć zupełnie niezłą kolekcję dzieł wybitnych dziś polskich twórców. Naszą specyfiką była też kolekcja sztuki nieprofesjonalnej.

Dziś Muzeum Śląskie może pochwalić się zbiorem ponad 120 tys. eksponatów z różnych dziedzin sztuki (m.in. malarstwa, rzeźby, fotografii, plastyki nieprofesjonalnej, scenografii), a także archeologii, etnologii i historii.

Od lipca 2014 roku placówką kieruje Alicja Knast, która wprowadziła ją w nowy etap działalności. W czerwcu 2015 roku udostępniono publiczności nowy kompleks budynków znajdujący się na terenie dawnej Kopalni Węgla Kamiennego „Katowice". Nowoczesna konstrukcja zaprojektowana przez austriacką pracownię Riegler Riewe Architekten z Grazu zakłada maksymalne wykorzystanie przestrzeni znajdującej się pod powierzchnią ziemi, a tym samym niewielką ingerencję w postindustrialny krajobraz.

Kolekcje Muzeum Śląskiego zyskały oryginalną i nowatorską oprawę – na poprzemysłowych terenach powstał nowy główny gmach, a zabytkowe budynki pochodzące z przełomu XIX i XX wieku zostały zaadaptowane na powierzchnie wystawiennicze, restaurację oraz wieżę widokową, z której można zobaczyć panoramę ciągle rozwijającej się stolicy Śląska. Muzeum Śląskie stało się pierwszym obiektem wyznaczającym w Katowicach tzw. Strefę Kultury, w której znajdują się też Międzynarodowe Centrum Kongresowe oraz siedziba Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach.

W wygodnych butach

– Obecne Muzeum Śląskie to wielka otwarta przestrzeń, w której teren publiczny i powierzchnia wystawiennicza przenikają się wzajemnie – mówi dyrektor Alicja Knast. – Ta druga ma 6 tys. metrów kwadratowych. Do Muzeum Śląskiego naprawdę trzeba przyjść w wygodnych butach. Ponadto jesteśmy muzeum wielodziałowym, co powoduje, że niektórzy zastanawiają się, dlaczego nie nazywamy się Muzeum Narodowym w Katowicach. Powód jest prosty – jest to ukłon w stronę tradycji.

Muzeum Śląskie ma trzy rodzaje ekspozycji. Jedną z wystaw jest „Laboratorium przestrzeni teatralnych", stała ekspozycja Centrum Scenografii Polskiej.

– Centrum skupia się programowo na działaniach związanych ze stymulowaniem środowiska młodych scenografów – mówi Alicja Knast. – Wrześniowy Festiwal Nowej Scenografii jest okazją do zaprezentowania prac dyplomowych studentów uczelni artystycznych, co jest dużym wyzwaniem dla młodych ludzi. Poza tym jest okazją do obejrzenia różnych produkcji, przygotowywanych specjalnie dla nas przez znanych scenografów. Zapowiedzią wydarzenia jest „Kształt Rzeczy. O węglu i porcelanie" – projekt z pogranicza filmu, tańca współczesnego, scenografii, pracy naukowej i działań społecznych, kreujący opowieść o pracy kobiet na Śląsku. Natomiast już w marcu zostanie otwarta wystawa „Post-Apocalypsis. Polska ekspozycja PQ 2015" obrazująca wizję świata sieciowego i globalnego, która otrzymała Złoty Medal podczas 13. Praskiego Quadriennale, największej na świecie wystawy prezentującej osiągnięcia artystów związanych ze współczesnym teatrem.

Warto dodać, że ekspozycję stałą „Laboratorium przestrzeni teatralnych" zaprojektował zespół z warszawskiej pracowni WWAA według idei słynnego scenografa operowego Borisa Kudlički. W jego koncepcji miał to być wielki magazyn scenografii.