Piękno zaklęte w drewnie

Rz: Dukla słynie wspaniałą historią i położeniem na polsko-węgierskim szlaku. Jaki to daje obraz?

Anna Chłopecka: W Dukli każdy znajdzie coś dla siebie. Teren naszej gminy charakteryzuje ciekawa historia miasteczka przygranicznego istniejącego już w średniowieczu oraz piękno przyrody Beskidu Niskiego. To także miejsce aktywnego wypoczynku na szlakach pieszych i rowerowych oraz kultu św. Jana z Dukli, której piękno i spokój docenił papież Jan Paweł II. Możemy się pochwalić dziedzictwem kultury materialnej i niematerialnej dawnych mieszkańców gminy, czyli Łemków, której pozostałości możemy zobaczyć w Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej. Są liczne pamiątki po Żydach. Jednych i drugich nie oszczędziła historia. Gmina Dukla to także piękno zaklęte w drewnie, które podziwiać można w drewnianych cerkiewkach, kościółkach, chyżach łemkowskich oraz drewnianych chatach wiejskich.

Ale co dziś jest jej największą atrakcją?

Kościół farny pod wezwaniem św. Marii Magdaleny z XVIII w. Z zewnątrz skromna świątynia – zachwyca przepychem rokokowych wnętrz, subtelnością detali i doskonałością ogólnej kompozycji. Wszystko jest lekkie, jasne i wytworne. Ołtarze zaludniają roztańczone postacie, bardziej przypominające teatralnych aktorów niż świętych i męczenników. Rzeźby przy ołtarzu dłuta Jana Obrockiego ze Lwowa są ucieleśnieniem czterech cnót: Miłości, Nadziei, Wiary i Pokuty. W ołtarzu głównym znajduje się obraz pokutującej Marii Magdaleny – patronki kościoła. Najpiękniejszy i najcenniejszy zabytek dukielskiej fary znajduje się w jednej z bliźniaczych kaplic bocznych, których drzwi zostały wykonane z kutego i trybowanego żelaza przez drezdeńskich kowali-artystów. Jest to grobowiec Marii Amalii Mniszchowej, wyrzeźbiony z różowego i czarnego marmuru w 1773 roku przez Jana Obrockiego. Monument ten jest kwintesencją kultury rokoka. Marmurowa postać młodej, pięknej i eleganckiej kobiety przedstawiona jest we śnie. Wydaje się, że za kilka minut Maria Amalia powróci do przerwanej lektury trzymanej w ręku książki.

Jakie zabytki przetrwały w najlepszym stanie?

W samej Dukli dobrze zachowanymi zabytkami są wspomniany już kościół farny pod wezwaniem Marii Magdaleny oraz Sanktuarium św. Jana z Dukli, na które składa się kościół i klasztor oo. Bernardynów, „Złota Studzienka" u stóp góry Cergowej oraz pustelnia św. Jana z Dukli w Trzcianie. Wspomnę też Muzeum Historyczne Pałac w Dukli. W okolicznych miejscowościach są dobrze zachowane cerkiewki drewniane i murowane, drewniany XVIII w. kościół w Wietrznie pw. Michała Archanioła oraz drewniane chyże i pamiątki łemkowskie znajdujące się w Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej i w Olchowcu.

Jaki obiekt cieszy się największym powodzeniem?

Sanktuarium św. Jana z Dukli, które jest cennym zespołem sakralnym i głównym ośrodkiem kultu św. Jana z Dukli, świątobliwego zakonnika bernardyńskiej prowincji z XV w. Postać dukielskiego świętego przyciąga wielu pielgrzymów z Polski i z zagranicy, a najdostojniejszym był papież Jan Paweł II. Karol Wojtyła już jako młody ksiądz wędrował szlakami Beskidu Dukielskiego i modlił się do błogosławionego Jana w ciszy beskidzkich lasów. Powrócił do Dukli jako papież 9 czerwca 1997 roku, aby kanonizować dukielskiego świętego. Wtedy to wypowiedział następujące słowa:  „Bracia i siostry, często nawiedzajcie to miejsce! Ono jest wielkim skarbem tej ziemi".

Czy wielu turystów i pielgrzymów przyciągają pamiątki po pielgrzymce Jana Pawła II i świadectwa obecności św. Jana z Dukli?

Co roku wielu turystów nawiedza Sanktuarium św. Jana z Dukli. Są to turyści z kraju i z zagranicy, w grupach zorganizowanych i turyści indywidualni. Przy klasztorze znajduje się dom franciszkański, w którym w sezonie przebywają grupy rekolekcyjne. W tym roku 9 czerwca Dukla świętuje 20. rocznicę pobytu Ojca Świętego i kanonizacji św. Jana. Pamiątkami po tym doniosłym dla mieszkańców wydarzeniu są słowa papieża wypowiedziane na dziedzińcu kościoła oraz w Krośnie, a także pamiątki materialne: pomnik na placu przed sanktuarium w Dukli przedstawiający papieża Jana Pawła II, św. Jana z Dukli oraz krzyż pojednania, kielich mszalny, czyli dar papieża Jana Pawła II dla sanktuarium w Dukli, pamiątkowy podpis Ojca Świętego w kronice klasztornej i pokój papieski wraz z elementami wyposażenia, w którym papież spędził noc. Mamy też oprawioną w skórę uchwałę Rady Miejskiej w Dukli, nadającą Jego Świątobliwości tytuł Honorowego Obywatela Dukli. Są również inne pamiątki w formie fotografii, transparentów, plakatów, medali, ekslibrisów, kart pocztowych, kopert, znaczków i banknotów z okolicznościowym nadrukiem.

Czy poza książką Andrzeja Stasiuka są inne pozycje literackie i filmowe, które opowiadają o mieście?

Dodajmy, że „Dukla", o czym moglibyśmy się przekonać, jest znana również turystom zagranicznym. Z kolei film Dariusza Jabłońskiego „Wino truskawkowe" na motywach kilku opowiadań Andrzeja Stasiuka ze zbioru „Opowieści galicyjskie" mieliśmy możliwość zobaczyć w 2009 roku. Zdjęcia do filmu były kręcone m.in. w Dukli, przy wodospadzie w Iwli oraz w pobliskich Jaśliskach. Duklę, a dokładnie postać pięknej i kontrowersyjnej Marii Amalii z Brülów Mniszchowej, upamiętnił Miron Białoszewski w wierszu „Dukla Amaliowa". Andrew Tarnowski opisał posiadłość dukielską, dzieje rodziny Tarnowskich oraz losy arystokracji w czasie wojny i na emigracji w „Ostatnim mazurze". Ciekawe opowiadania i podania można odnaleźć w „Legendach łemkowskiego Beskidu" Andrzeja Potockiego, zaś historię wyznawców judaizmu w książce tego samego autora „Żydzi w Podkarpackiem". Gmina Dukla jest wydawcą „Biblioteki Dukielskiej" – serii cyklicznych wydawnictw historycznych, artystycznych i kulturalnych poświęconych Dukielszczyźnie.

Jakie ukazały się tytuły?

Dotychczas ukazało się 12 tomów, a wśród nich reprint Emmanuela Swieykowskiego „Monografia Dukli", „Dukla – miasto na rubieżach Rzeczypospolitej. Zarys dziejów Dukli do 1939 roku" Jadwigi Morawskiej, „Błogosławiony Jan z Dukli. Wspomnienia z jego życia i czci pośmiertnej" ojca Czesława Bogdalskiego, „Pamiętniki pustelnika" brata Januarego Wilka, „Mecenat kulturalny Jerzego Augusta Wandalina Mniszcha w Dukli" Aleksandry Żółkoś i „Przełęcz Dukielska we wrześniu 1939 roku" Janusza Kubita, a także „Dolina Śmierci" Konrada Sikory.

Jakie atrakcje w okolicy są godne polecenia?

Przede wszystkim przyrodnicze, gdyż większość gminy to obszary chronione: Magurski Park Narodowy, Jaśliski Park Krajobrazowy, rezerwaty przyrody, pomniki przyrody, w tym wodospad na rzece Iwełka w Iwli. Na szlakach turystycznych można zaobserwować wiele ciekawych okazów fauny i flory. Polecamy szlaki piesze i rowerowe. W ostatnich latach dzięki prężnie działającemu MOSiR w Dukli rozwija się kolarstwo górskie MTB, w związku z tym tworzone są szlaki rowerowe tego typu. W najbliższej okolicy gminy Dukla znajduje się również Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. I. Łukasiewicza w Bóbrce, Muzeum Magurskiego Parku Narodowego w Krempnej, miejscowości uzdrowiskowe w Iwoniczu i Rymanowie, Krosno – miasto szkła, ruiny zamku Kamieniec, Jaśliska i wiele innych ciekawych miejsc. Niedaleko jest do Słowacji.

A specjały kulinarne?