Pomnik konia

Tiumen wcale nie zapowiadał się na wielkiego czempiona. Pierwsze sukcesy zaczął odnosił jako czterolatek. Jak na konia wyścigowego – one talent najczęściej objawiają już jako dwulatki – to dosyć późno. Miał jednak doskonały rodowód. Matka Toskanella, klacz pełnej krwi angielskiej, wygrała wyścig Sac-a-Papier. Jego prababka to słynna Demona, zwyciężczyni Wielkiej Warszawskiej z 1964 roku i kilku innych ważnych wyścigów. Ojciec Beaconsfield był sprowadzonym z Anglii reproduktorem. W Mosznej dochował się wspaniałego potomstwa, ale to Tiumen jest najsławniejszy.

W 2007 roku za kilkanaście tysięcy złotych został sprzedany do Czech. Wkrótce dosiadł go Josef Vana. W Czechach 67-letni były już dżokej należy do kultowych postaci sportu. Startował w wyborach do parlamentu, w 2012 roku nakręcono o nim przejmujący dokument filmowy, który można było oglądać w czeskich kinach. Na Tiumenie Vana trzy razy z rzędu, w latach 2009–2011, wygrał Wielką Pardubicką, legendarną gonitwę rozgrywaną od 1874 roku na blisko siedmiokilometrowym dystansie. Tiumen był pierwszym i jak na razie jedynym koniem z polskiej hodowli, który wygrał Wielką Pardubicką.

Dla właścicieli i pracowników stadniny w Mosznej sukcesy Tiumena nie były wielkim zaskoczeniem. Działają według sprawdzonej od lat koncepcji, która zapewniła ośrodkowi renomę najlepszej i największej hodowli koni sportowych w Polsce.

Zamek 99 wież

Stadnina idealnie wkomponowuje się w otoczenie. Obok znajduje się jeden z najsłynniejszych zabytków ziemi opolskiej – pałac w Mosznej. Początki rezydencji sięgają XVIII wieku. Obecnych kształtów budowla nabrała na przełomie XIX i XX wieku. Należała do rodziny Tiele-Wiencklerów. Podczas polowań gościem tych niemieckich arystokratów był cesarz Wilhelm II. Ale hrabia Tiele-Wienckler, jeśli chodziło o wydatki, nie należał wcale do uległych państwu poddanych. Legenda głosi, że pałac specjalnie posiada tylko 99 wież. Gdyby przekroczył setkę, właściciele musieliby łożyć na garnizon wojskowy.

Arystokraci opuścili wraz z Niemcami rezydencję jeszcze przed zakończeniem II wojny światowej. W 1948 roku do dawnych pomieszczeń gospodarczych pałacu sprowadzono 25 klaczy pełnej krwi angielskiej. Pochodziły z cudem ocalałych hodowli głównie ze wschodniej części Polski. Kilka lat później rozpoczęto hodowlę jeszcze jednej rasy – koni sportowych tzw. szlachetnej półkrwi.

W wielkim skrócie, konie pełnej krwi angielskiej są predestynowane do wyścigów dzięki swej naturalnej szybkości, wierzchowce szlachetnej półkrwi posiadają natomiast cechy odpowiednie do sportu jeździeckiego: skoków przez przeszkody, zawodów WKKW, ujeżdżenia. Charakteryzuje je masywniejsza niż u folblutów budowa ciała, obszerny ruch i skoczność.

Jeździecka enklawa w czasach komunizmu

W Mosznej powstała koncepcja prowadzenia hodowli koni sportowych. Stworzyli ją ludzie, nie przypadek.

– Moszna miała szczęście do hodowców, którzy na stanowisku głównego specjalisty ds. hodowli, wnieśli wkład w rozwój stadniny. To byli wybitni fachowcy – tłumaczy „Rzeczpospolitej" źródła sukcesu ośrodka prezes Magdalena Donimirska-Wodzicka.

Pierwsi szefowie hodowli – Zygmunt Skolimowski, Władysław Byszewski, Maciej Świdziński, Hubert Szaszkiewicz – brali udział w zawodach jeździeckich najwyższej rangi. – To były osoby, które rozumiały, po co jest sport, po co jest hodowla. W jeździectwie sport służy hodowli. Wyniki są potrzebne do tego, żeby tę hodowlę sprawdzać i doskonalić – mówi prezes Donimirska-Wodzicka. Ta idea leżała również u podstaw założenia w 1952 roku LZS Moszna, dziś Ludowego Klubu Jeździeckiego Moszna.

Hubert Szaszkiewicz zainicjował współpracę z Austriakami i sprowadzał z Europy Zachodniej ogiery o świetnych rodowodach jak Genius, Fanimo, Firstgraaf, Elvis, co w czasach PRL-u było ewenementem. Większość stadnin nie miała takich kontaktów i możliwości.

Komunistyczne władze w PGR-owskich stadninach nastawiały się na hodowlę koni roboczych, przeznaczonych do prac w gospodarstwie lub co najwyżej chodzenia w bryczce czy wozie. Jeździectwo jak tenis czy golf należało do sportów elitarnych, traktowane było jako dawna rozrywka arystokratów i burżuazji, przez co zostało zepchnięte na margines. Władza niechętnie patrzyła na rozwój dyscypliny i tym samym hodowlę koni sportowych.

W Mosznej powstała jednak jeździecka enklawa. Sporo zawodników LZS wyjeżdżało za granicę – co nie było wtedy łatwe – i tam odnosiło sukcesy. Byszewski na koniach Argun i legendarnym Bessonie uczestniczył w zawodach Pucharu Świata w Rzymie, Neapolu, Akwizgranie. Szaszkiewicz, Świdziński startowali w Niemczech, Austrii, Francji. Rudolf Mrugała wystąpił w finale Pucharu Świata w Sztokholmie. Klub doczekał się olimpijczyków. Pierwszym był Marek Małecki, wychowanek Byszewskiego. Na igrzyskach olimpijskich w Monachium (1972) na koniu Signor wystartował w WKKW, zajął 39. miejsce. W Hongkongu, gdzie odbywały się konkurencje jeździeckie igrzysk olimpijskich 2008 w Pekinie, moszniańską hodowlę reprezentowali Artur Społowicz na koniu WAG i Michał Rapcewicz na koniu Randon, w Londynie (2012) Paweł Spisak na koniu WAG i ponownie Michał Rapcewicz.

Za duży sukces w klubie uważają zdobycie przez Zygmunta Rozpleszcza wicemistrzostwa Europy juniorów w 1990 roku. W tej samej kategorii wiekowej Norbert Wieja zajął czwarte miejsce. Wszyscy dosiadali koni z miejscowej hodowli.

Czesi na ratunek

Klub nadal działa i się rozwija, stadnina wygląda dziś kwitnąco, ale okres transformacji omal nie zniweczył wieloletniego dorobku wybitnych polskich hodowców. Stadnina podupadała, stała się nierentowna i Agencja Nieruchomości Rolnych postanowiła ją sprzedać. Znaleźli się na szczęście prywatni inwestorzy, pasjonaci koni, którzy zdecydowali się na odkupienie stadniny.

Początki nowej spółki były trudne, zbiegły się w czasie z kryzysem w hodowli koni sportowych. – Tor na Służewcu przeżywał trudności. Nie było gonitw za pieniądze, nie było chętnych ze strony prywatnych właścicieli i spółek do kupowania koni. Wyścigi odbywały się tylko po to, by sprawdzić dzielność koni – opowiada prezes Donimirska-Wodzicka.

Wówczas stadninę uratowali Czesi. Zdawali sobie sprawę z jakości wierzchowców z Mosznej, u południowych sąsiadów nie słabło też zapotrzebowanie na konie wyścigowe. W małych Czechach funkcjonuje dziś pięć torów wyścigowych, w Polsce tylko dwa – na Służewcu w stolicy i we Wrocławiu.

– Czesi nas uratowali – przyznaje Donimirska-Wodzicka. Wielką reklamę stadninie zrobił Tiumen. Przez kilka lat zarobił dla swoich właścicieli 6,5 miliona koron, czyli ponad milion złotych.