Rozliczanie VAT w samorządach to nie lada sztuka. Świadczy o tym choćby ilość spraw, jakie ostatecznie trafiają na wokandy Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA). W większości przypadków chodzi o to samo: czy na gruncie VAT gmina działa tylko jako organ władzy publicznej czy już jako podatnik VAT. Niektóre spory dotyczą spraw drobnych, ale są też takie, które dotyczą tych o ogromnym zasięgu i konsekwencjach. Jedną z nich jest sprawa przesądzona niedawno w precedensowym wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Kłopot wszystkich
Problem, którym musiał zająć się sąd, dotyczy każdej gminy, bo chodziło o obrót jej zasobem nieruchomościowym. We wniosku o interpretację jeden z samorządów wskazał, że – tak jak zresztą wszystkie gminy w Polsce – w wyniku reformy samorządowej stał się właścicielem nieruchomości w drodze tzw. komunalizacji mienia państwowego. Ponadto część nieruchomości znajdujących się w majątku została nabyta w wyniku spadkobrania. Gmina jest bowiem ostatnim, „przymusowym" spadkobiercą spadków, do których nie ma chętnych. Gmina podkreśliła, że w obu przypadkach nabycie nastąpiło z mocy prawa i było niezależne od jej woli oraz miało charakter nieodpłatny. Nie wiązało się też z prawem do odliczenia VAT.
Dalej tłumaczyła, że odpłatnie przenosi własność nieruchomości. Najczęściej jest to efektem sprzedaży, ale czasami także decyzji o wywłaszczeniu czy aportu do spółki. W ostatnich kilku latach dokonywała średnio od 40 do 100 sprzedaży nieruchomości niezabudowanych. Realne przychody z tego w 2014 r. stanowiły jednak zaledwie 1,68 proc. jej budżetu.
Sama była przekonana, że w zakresie tego obrotu nie działa jako podatnik VAT, bo w odniesieniu do opisanych nieruchomości pełni wyłącznie funkcje właścicielskie, których wykonywanie nie stanowi stałego źródła dochodu.
Fiskus nie potwierdził tego stanowiska, za to rację gminie przyznał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach. Ostatecznie jednak tego korzystnego dla skarżącej i innych samorządów stanowiska nie udało się obronić przed NSA. W wyroku z 31 stycznia 2019 r. NSA po szczegółowej analizie przepisów uznał, że w spornym przypadku gmina działa jako podatnik VAT.
