Na ratunek starym świątyniom

Pieniądze zostaną przekazane gminom, ale i muzeom, ośrodkom kultury, stowarzyszeniom, gospodarstwom rolnym, parafiom, spółkom i osobom prywatnym.

– Pomorze Zachodnie usiane jest pięknymi zabytkami, które wymagają prac, aby zachować je w odpowiednim stanie. Często jest to kwestia umożliwienia mieszkańcom i turystom dalszego korzystania z tych obiektów. Środki, które kierujemy na ich ratowanie, pozwalają na przeprowadzenie prac konserwatorskich, restauratorskich lub przygotowanie niezbędnej dokumentacji – komentuje Olgierd Geblewicz, marszałek zachodniopomorski.

Najwięcej kościołów

Aż 44 z 67 podmiotów, które otrzymają dofinansowanie, to parafie, głównie z obszarów wiejskich. Wskazywane przez nich obiekty są często tzw. kościołami filialnymi, położonymi na uboczu, w bardzo małych miejscowościach i wsiach. Wiele z nich na przestrzeni wieków straciło swoje pierwotne znaczenie, mieszkańców lub sponsorów. Zostały kościoły, które pełnią dzisiaj nie tylko role sakralne, to także ważne zabytki mieszczące wiele trwałych śladów z działalności lokalnych mieszkańców.

Przykładem jest kościół w Naroście, wsi koło Chojny, na południe od Szczecina. Dzisiaj mieszka w niej około 300 osób. Przez kilka wieków wieś należała do kolejnych rodów szlacheckich, mieścił się w niej folwark, a nawet pałac. Siłą rzeczy powstał też kościół, wybudowany już w XIII wieku. Ta gotycka budowla w XVIII wieku otrzymała barokowe wyposażenie wnętrza, w tym epitafium rotmistrza Hansa von Schoningen, który brał udział w bitwie z Turkami pod Wiedniem w 1683 r. Epitafia zachowały się do dzisiaj. Kościół obecnie jest filią parafii w Brwicach. W ramach dotacji dostanie 15 tys. zł dofinansowania na prace ratunkowe wewnątrz wieży.

Pilne remonty ratunkowe

Na tegorocznej liście jest kilka innych kościołów, wymagających remontu ratunkowego, zapobiegającego katastrofie budowlanej, prowadzonego z nakazu nadzoru budowlanego.

W Podańsku w XVIII wieku wybudowano kościół konstrukcji szachulcowej, tzw. mur pruski. To jeden z zachowanych zabytków typu ryglowego, charakterystycznych dla Pomorza. Obok kościoła jest starsza od niego drewniana wieża z dzwonami pochodząca z 1657 r. Przyznana dotacja w wysokości 50 tys. zł zostanie przeznaczona na remont w celu zapobieżenia katastrofie budowlanej.

W Golcach, wsi położonej koło Wałcza, w 1664 r. rodzina von Golz sfinansowała budowę kościoła dla zboru luterańskiego. To budynek szachulcowy z barokowym wyposażeniem. W środku jest krypta grobowa z prochami rodziny von Goltz. Na ratowanie tego obiektu samorząd wyłoży 40 tys. zł, podobnie jak w Dołgiem koło Drawska Pomorskiego, gdzie stoi drewniany kościół z 1701 r.

Samorządowe pieniądze mają także pomóc zapobiec katastrofie budowlanej kościoła w Stolcu z XVI wieku. To miejscowość na granicy polsko-niemieckiej, położona na północny zachód od Szczecina. W latach 1721–1727 rodzina von Ramin wybudowała okazały pałac w stylu barokowego klasycyzmu, a wokół niego park i folwark. Wtedy też w latach 1731–1735 wybudowano barokowy kościół. Podczas II wojny światowej został częściowo zniszczony i odbudowany w 1982 r. Świątynia znów wymaga interwencji.

W Piasecznie na terenie gminy Trzcińsko-Zdrój, w XIV wieku, pośrodku wsi wybudowano kościół z kamienia polnego. W 1701 r. świątynię odnowiono. 20 tys. zł ma pójść na ratunkowy remont szachulcowej konstrukcji wieży i dachu wieży, gdyż stwierdzono groźbę katastrofy budowlanej.

Dotacje pomogą też ratować cerkwie. 30 tys. zł pójdzie na cerkiew w Bobolicach, wybudowaną w 1902 r. jako kościół staroluterański. Konieczny jest remont wieży, dachu i stropu. Pieniądze dostanie także cerkiew w Barlinku z 1873 r., a pierwotnie kościół ewangelicki. 15 tys. zł zostanie przeznaczone na prace ratujące zabytek przed dalszą degradacją i usunięcie zagrożeń.

Pałacowe okna

Wśród budynków niesakralnych znalazł się pałac w Trzebiatowie, na północy województwa. Początkowo w jego miejscu był klasztor, a potem powstał renesansowy zamek. Przez wieki mieszkała w nim arystokracja pruska, m.in. księżna Zofia von Schleswig-Holstein, a potem książę Fryderyk Eugeniusz Wirtemberski z żoną Fryderyką Zofią Dorotą von Branderburg-Schwedt. Ich córka Zofia Dorota wyszła za mąż za cara Rosji Pawła i stała się Marią Fiodorowną, a inna z córek – Elżbieta Wilhelmina Luiza – została wydana za cesarza Franciszka II z dynastii Habsburgów. Pod koniec XVIII wieku jego mieszkanką była też księżniczka Maria Anna z Czartoryskich, żona Ludwika Wirtemberskiego. W XIX i XX wieku pałac służył instytucjom. Obecnie mieści się w nim trzebiatowski ośrodek kultury, który odtwarza historyczną stolarkę okienną we wschodnim skrzydle. W latach 2014–2017 udało się zrekonstruować 21 okien w skrzydle północnym i 26 we wschodnim, co przywróciło historyczny wygląd obiektowi. Wymiana kolejnych okien będzie finansowana – podobnie jak w poprzednich latach – m.in. z dotacji samorządu wojewódzkiego w wysokości 35 tys. zł. Prace polegają na demontażu i wymianie obecnej, współczesnej stolarki okiennej na okna odtwarzające te historyczne – z drewna, z wpuszczanymi zamkami, klamkami, szyldami ze stali nierdzewnej i kolorami zgodnymi z pierwowzorem.