O podziemiach w Hrubieszowie krążą legendy. A to że kiedyś na rynku zapadł się koń z wozem wypełnionym kapustą, a to że ziemia wciągnęła jakiś budynek. Albo odwrotnie, że to spod ziemi wyszli carscy żołdacy, tłumiąc bunt mieszkańców. Dodać trzeba, że koszary wojskowe znajdowały się wówczas za miastem. Opowiadano o pieczarach i tunelach tak szerokich, że można tam było jeździć wozami. Jedni z powątpiewaniem kręcili głowami, ale inni dawali wiarę opowieściom.
Hrubieszów to bowiem stare miasto założone w połowie XIII w. na szlaku handlowym prowadzącym na Ruś. Rubieszów (taką nazwę miasto nosiło do 1802 roku) na zewnątrz był miastem drewnianym, pod ziemią murowanym. To tam kupcy składowali swoje towary, tam w razie wojen i najazdów szukali schronienia. Z biegiem czasu część podziemnych korytarzy zasypano, część zawaliła się sama. Część została zapomniana.
Podziemne nadzieje
– Obrazowo rzecz ujmując, podziemny Hrubieszów przypomina termitierę – mówi archeolog Marek Poznański, prezes stowarzyszenia Podziemny Hrubieszów, założonego przez takich jak on pasjonatów. To właśnie stowarzyszenie w 2011 roku potwierdziło istnienie rozległych podziemnych korytarzy pod miastem. Jego członkowie, korzystając m.in. z georadarów, wytyczyli przebieg piwnic. Odsłonili trzy z spośród licznych tuneli, wydobywając ponad 100 ton ziemi z pięciu komór piwnicznych. Dalsza samodzielna eksploracja piwnic była zbyt ryzykowna. Inicjatywą udostępnienia podziemi turystom stowarzyszenie zaraziło więc władze Hrubieszowa.
– Miasto wiąże nadzieje z podziemiami, bo jest to niewątpliwie atrakcja turystyczna – mówi Tomasz Zając, burmistrz Hrubieszowa, który promuje się jako najdalej wysunięte na Wschód miasto w Polsce.
Samorząd pozyskał 2,9 mln zł z konkursu Ministerstwa Rozwoju „Modelowa rewitalizacja miast" na częściową inwentaryzację i badania podziemi, a także opracowanie koncepcji rewitalizacji historycznej zabudowy w centrum miasta. Badania wykonane przez specjalistów z Akademii Górniczo-Hutniczej z Krakowa potwierdziły, że podziemia znajdują się pod całym wzgórzem staromiejskim. Tunele biegną pod głównymi ulicami Hrubieszowa, a korytarze mają w większości około 3 metrów szerokości i 2,5 metra wysokości. Niektóre mają nawet trzy poziomy. Te, które już odkryto, powstały na początku XIX wieku.
