Wyspa pierwszych Piastów

Przez stulecia zapomniany, jest jednym z najważniejszych miejsc w dziejach Polski.

Aktualizacja: 04.04.2016 19:42 Publikacja: 04.04.2016 17:05

Ostrów Lednicki przyciągał ludzi już od czasów neolitu

Ostrów Lednicki przyciągał ludzi już od czasów neolitu

Foto: materiały prasowe

Uczestnicy uroczystości jubileuszowych chrztu Polski na Ostrowie Lednickim przejdą na wyspę mostem pontonowym, zbudowanym przez saperów z 2. Inowrocławskiego Pułku Wojsk Inżynieryjnych.

To pierwsza od prawie tysiąca lat okazja dotarcia suchą stopą do jednego z najstarszych i najważniejszych grodów państwa Polan. Poprzednią przeprawę spalił książę czeski Brzetysław I podczas swego niszczycielskiego najazdu na ziemie polskie w 1038 r. Po tej katastrofie gród – miejsce, gdzie zdaniem wielu archeologów i historyków przyjął chrzest Mieszko I – nigdy już nie wrócił do dawnej świetności. Mieszkańcy odbudowanej osady docierali na wyspę łodziami, a dzisiejsi turyści – promem.

Centrum kultu

Z wysokości platformy widokowej na zachodnim brzegu jeziora dostrzec można w jego wodach dwa rzędy pali, na jakich opierała się średniowieczna przeprawa. Most, którym wiodła droga do Poznania, o długości 440 m i szerokości 6 m, był najokazalszą budowlą inżynieryjną na terenach środkowej Słowiańszczyzny i świadectwem siły i znaczenia państwa pierwszych Piastów. Jak ustalili dendrologowie, drzewa na jego budowę – ok. 3 tys., głównie dębów – ścięto zimą 963/64 r. W tym samym czasie powstał także 197-metrowy most „gnieźnieński" łączący gród ze wschodnim brzegiem jeziora.

Pozostałości obu mostów archeolodzy odkryli dzięki badaniom podwodnym ponad pół wieku temu i nadal je badają. Ale równie sensacyjnym, a z historycznego punktu widzenia szczególnie doniosłym odkryciem było odsłonięcie w latach 80. XX wieku w ruinach dawnej kaplicy pałacowej dwóch zagłębień o kształcie połówek krzyża – jedynych na ziemiach polskich basenów chrzcielnych. Podobnie zbudowanych baptysteriów nie odkryto ani w Gnieźnie, ani w Poznaniu. To mocna poszlaka, że symboliczny akces Polski do chrześcijańskiej Europy, poprzez przyjęcie chrztu przez Mieszka I, dokonał się właśnie na Ostrowie Lednickim – uważają zwolennicy owej hipotezy. Dowodów na jej potwierdzenie jednak nie ma i najprawdopodobniej nie będzie.

Pewne jest natomiast, że Ostrów Lednicki to jedno z najważniejszych miejsc w dziejach naszego kraju, siedziba księcia i dostojników państwa, centrum kultu religijnego, strategicznie położony ośrodek obronny i gospodarczy. Od czasu gdy po najeździe Krzyżaków opuścili ją ostatni mieszkańcy – na wiele stuleci zapomniany. Jeszcze w pierwszej połowie XIX w. kolejny właściciel wyspy, pruski osadnik, dostrzegł w średniowiecznych murach źródło taniego budulca i wywiózł z niej 400 furmanek kamienia. Falę zainteresowania ruinami lednickimi wzbudził dopiero w 1843 r. hrabia Edward Raczyński zamieszczając ich opis w książce „Wspomnienia Wielkopolski".

Zabytki ruchome

Największa z kilku wysp na położonym w sercu Wielkopolski Jeziorze Lednickim – od 1969 r. rezerwat archeologiczny Muzeum Pierwszych Piastów, odwiedzany przez tysiące turystów – przyciągała ludzi od czasów neolitu. Pierwsza, niewielka osada Polan, gród 40-metrowej ledwo średnicy powstała tu na początku X w. Do imponujących rozmiarów rozbudował ją Mieszko I. Za pierwszych Piastów gród o powierzchni ok. 2,5 ha chroniony był potężnym drewnianym wałem o konstrukcji rusztowej wypełnionym ziemią i kamieniami polnymi, o wysokości 12 i długości ok. 500 m. Dziś jeszcze wznosi się do 8 m nad powierzchnię gruntu.

W obrębie wałów za czasów Mieszka I powstały dwie monumentalne na owe czasy preromańskie budowle – pałac książęcy oraz kościół grodowy. Palatium, o murach z „okrzesków", czyli łupanych płytek kamiennych, prostokątna budowla o wymiarach 32 na 14 m, połączona ze zbudowaną na planie krzyża greckiego kaplicą dworską – baptysterium, stało się wzorem dla innych podobnych rezydencji wznoszonych w tym okresie na ziemiach Piastów. Skromniejszy jest kościół grodowy, jednonawowy, wzniesiony z otoczaków kamiennych. W jego wnętrzu odkryto sześć grobów, w których pochowano prawdopodobnie m.in. zmarłych młodo synów Bolesława Chrobrego. Sam Chrobry, jak chce tradycja, przyszedł na świat właśnie na lednickiej wyspie.

O znaczeniu grodu w piastowskiej Polsce świadczą oprócz kamiennych murów liczne „zabytki ruchome". Kolekcja militariów, łącznie prawie 300 eksponatów, zgromadzona w Muzeum Pierwszych Piastów – w tym wyjątkowej klasy hełm i kolczuga, miecze z pracowni nadreńskich, zdobione srebrem groty włóczni i 160 toporów – należy do najbogatszych zbiorów wczesnośredniowiecznej broni w Europie.

Najcenniejszym zabytkiem sakralnym jest stauroteka – relikwiarz przeznaczony do przechowywania drzewa z krzyża chrystusowego – wykonana mistrzowską ręką bizantyjskiego prawdopodobnie złotnika z pozłacanej blachy brązowej i oprawiona w gagat, czyli czarny bursztyn. Zachował się także skrawek tkaniny, w który zawinięta była relikwia – jedna lub dwie niewielkie drzazgi.

Uczestnicy uroczystości jubileuszowych chrztu Polski na Ostrowie Lednickim przejdą na wyspę mostem pontonowym, zbudowanym przez saperów z 2. Inowrocławskiego Pułku Wojsk Inżynieryjnych.

To pierwsza od prawie tysiąca lat okazja dotarcia suchą stopą do jednego z najstarszych i najważniejszych grodów państwa Polan. Poprzednią przeprawę spalił książę czeski Brzetysław I podczas swego niszczycielskiego najazdu na ziemie polskie w 1038 r. Po tej katastrofie gród – miejsce, gdzie zdaniem wielu archeologów i historyków przyjął chrzest Mieszko I – nigdy już nie wrócił do dawnej świetności. Mieszkańcy odbudowanej osady docierali na wyspę łodziami, a dzisiejsi turyści – promem.

Pozostało 87% artykułu

Ten artykuł przeczytasz z aktywną subskrypcją rp.pl

Zyskaj dostęp do ekskluzywnych treści najbardziej opiniotwórczego medium w Polsce

Na bieżąco o tym, co ważne w kraju i na świecie. Rzetelne informacje, różne perspektywy, komentarze i opinie. Artykuły z Rzeczpospolitej i wydania magazynowego Plus Minus.

Regiony
Dolny Śląsk zaprasza turystów. Szczególnie teraz
Regiony
Odważne decyzje w trudnych czasach
Materiał partnera
Kraków – stolica kultury i nowoczesna metropolia
Regiony
Gdynia Sailing Days już po raz 25.
Materiał partnera
Ciechanów idealny na city break