Europejska Stolica Młodzieży 2023

Tekst powstał we współpracy z Miastem Lublin

Inicjatywa starania się o tytuł Europejskiej Stolicy Młodzieży wyszła od lubelskiej młodzieży reprezentowanej przez Fundację Sempre a Frente. Usłyszeliśmy wtedy od niej, że dzięki środkom europejskim zbudowaliśmy miasto od nowa, stworzyliśmy wspaniałą infrastrukturę, w tym boiska, szkoły, stadiony, drogi – ale w tych działaniach brakuje młodych ludzi, dla których to wszystko zrobiliśmy – opowiada prezydent Lublina Krzysztof Żuk.

– Te słowa stały się dla nas inspiracją, a starania o tytuł ESM potraktowaliśmy jako okazję do włączenia młodzieży w życie Lublina, rozmowy pokoleń o przestrzeni miasta, środowisku, wypracowaniu form współdecydowania o teraźniejszości i przyszłości. Oddajemy Lublin w ręce młodzieży – dodaje.

Choć przyznać też trzeba, że Lublin w naturalny sposób mógł być kandydatem do tego tytułu: gołym okiem widać, że to miasto młodych – i to nie tylko z Polski. 35 proc. mieszkańców miasta jeszcze nie przekroczyło 30. roku życia, na dziewięciu uczelniach uczy się 65 tysięcy studentów, miasto jest też na pierwszym miejscu pod względem umiędzynarodowienia szkół – blisko 14 proc. studentów (8,5 tys. osób) przyjechało tu w sumie ze 110 krajów świata. Nic zatem dziwnego, że to Lublin – jako pierwszy w Polsce – został Stolicą Młodzieży.

Co nie znaczy, że ogłoszony w lutym 2021 r. wybór Lublina nie był impulsem do działania – wręcz przeciwnie. – To nie jest tytuł, który chcemy realizować poprzez działania czysto promocyjne. Wybraliśmy trudniejszą drogę dialogu i wsłuchiwania się w potrzeby młodzieży – podkreśla Beata Stepaniuk-Kuśmierzak, wiceprezydent ds. kultury, sportu i partycypacji oraz pełnomocniczka prezydenta miasta Lublina ds. Europejskiej Stolicy Młodzieży. – Naszym celem jest stworzenie maksymalnie wielu możliwości finansowych, rozwojowych, jak i wsparcia. Danie młodym przestrzeni do realizacji. Rok 2023 to czas rozpoczęcia procesu wzmacniania więzi łączących młodzież z Lublinem i trwałej zmiany w polityce młodzieżowej miasta – przekonuje.

Rozwój osobisty i zawodowy

Lista podjętych działań nie jest krótka i trudno byłoby wskazać jedną – czy choćby nawet kilka – inicjatywę o wyjątkowym znaczeniu. Spróbujmy jednak prześledzić, jak lubelskie projekty adresowane do młodzieży układają się w strategię wzmocnienia nowych generacji lublinian.

Za fundament lepszej przyszłości moglibyśmy uznać bezpieczeństwo. Wsparcie w tym zakresie ma świadczyć uruchomione w ubiegłym roku Centrum Pomocy Dzieciom – zapewniające kompleksową, interdyscyplinarną pomoc i wsparcie dla dzieci oraz młodzieży do 18. roku życia, a także ich niekrzywdzących opiekunów. Instytucja opiera się na działaniach członków wspomnianej Fundacji Sempre a Frente oraz Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę, którzy oferują pomoc tak w języku polskim, jak i ukraińskim. Dodatkowo, osobną częścią programu wsparcia jest „Przystanek Sempre” – projekt adresowany do osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, uwzględniający zwłaszcza kontekst przemocy domowej czy rówieśniczej oraz przestępstw.

Wszyscy pewnie pamiętamy też, jak wiele zależy w dzieciństwie i młodości od istnienia przyjaznej przestrzeni. Taką jest z kolei Hej! przy ul. Peowiaków 11. Lokal – otwarty w dni pracujące od godz. 10 do 20 – to miejsce swobodnych spotkań, nauki, odpoczynku, wydarzeń kulturalnych. To młodzież decyduje, co się dzieje w Hej! – i innych podobnych przestrzeniach, których będzie w Lublinie coraz więcej. O wygodę i wyposażenie miejsca zadbały IKEA Polska i Skende Shopping: to one dostarczyły m.in. stoliki, fotele, pufy, gry planszowe, projektor, konsolę, wyposażenie aneksu kuchennego.

Do tej pory Hej! odwiedziło już 4 tysiące osób, co pokazuje, że takie azyle młodzieżowe trafiają w niezaspokojone dotąd potrzeby. Na kolejne takie przestrzenie ratusz chce przekazać 1,35 mln zł w latach 2023–2025. Jeszcze w tym roku do dyspozycji młodych oddane zostaną wyremontowane Piwnice Centrum Kultury: niemal tysiąc metrów kwadratowych przestrzeni, w której znajdą się przestrzenie coworkingowe, studia multimedialne czy sala widowiskowa. Trwa też konkurs na kolejne takie miejsca: zakwalifikowało się do niego 11 potencjalnych nowych miejsc spotkań.

Chodzi jednak nie tylko o to, by móc się spotkać, ale też by efekty wykonanej podczas spotkań pracy nie przepadły. To może dotyczyć np. tych osób w wieku 13–30 lat, które chcą rozwijać zainteresowania artystyczne – do nich skierowany jest program stypendiów (nabór wniosków ruszył w 2022 r.) na realizację młodzieżowego projektu z zakresu twórczości artystycznej lub upowszechniania kultury. – Chcemy zachęcić i zaprosić młodych do podzielenia się z mieszkańcami Lublina swoją twórczością artystyczną poprzez realizację autorskich przedsięwzięć – tłumaczył prezydent Żuk. Stypendium wynosi od 300 do 3000 zł i może je uzyskać każda osoba mieszkająca, pracująca, ucząca się czy studiująca w Lublinie.

Nie każdy jednak chce być artystą. Jeżeli ktoś zapragnie być naukowcem, może skorzystać z Programu Lublin Akademicki promującego osiągnięcia wybitnych studentów i doktorantów oraz wspierającego młodych badaczy grantami od 2 do 20 tys. zł. W tym roku odbywa się już trzecia edycja programu, złożono w niej wnioski na łączną kwotę 583 tys. zł, z czego ostatecznie rozdysponowano 99 tys. zł na osiem wyłonionych zwycięskich projektów, m.in. projekty „Zrobotyzowany Lublin”, „Lublin – jego skarby i atrakcje” czy Studencki Festiwal Biznesu.

No właśnie, wreszcie jest i przedsiębiorczość: fundament każdego prężnego miasta. W Lublinie edukacja w tym zakresie zaczyna się już w przedszkolu (w ramach uczącego przedsiębiorczości jako postawy życiowej programu „Przedsiębiorcze Dzieciaki”) i kontynuowana jest w szkole podstawowej („Uczeń i uczennica przyszłości”, projekt promujący hi-tech jako sferę, z którą uczniowie będą mieli do czynienia w przyszłości tak w życiu prywatnym, jak i zawodowym czy w miejskiej przestrzeni lubelskiego smart city) oraz ponadpodstawowej („Przedsiębiorcza młodzież”, program realizowany przez miasto we współpracy z Uniwersytetem im. Marii Skłodowskiej-Curie, m.in. łączący uczniów z lokalnymi przedsiębiorcami).

Przyszli świadomi i odpowiedzialni obywatele

Sztuka nie polega jednak wyłącznie na wsparciu artystycznych, naukowych czy biznesowych planów młodego pokolenia lublinian. Przygotowania i projekty związane z obchodami Europejskiej Stolicy Młodzieży to doskonała okazja, by w większej mierze włączyć młodzież do współtworzenia swojego miasta – zbudowania świadomości i postaw obywatelskich, przyzwyczajenia do współdecydowania o sprawach „małej ojczyzny”.

Z edukacją obywatelską możemy zetknąć się w szkole: temu ma służyć program „Akademia Miasto”, zmierzający przede wszystkim do opracowania – we współpracy z młodzieżą – scenariuszy lekcji edukacji obywatelskiej w ramach testów przygotowanych materiałów w szkołach i na uczelniach. W założeniu ma to być dawka wiedzy o mechanizmach funkcjonowania miasta, zapadających w nim decyzjach, możliwościach współkształtowania ich. W ramach rozmaitych form: debat, spotkań, spacerów badawczych, działań artystycznych – powstało dziesięć wspomnianych scenariuszy, a także publikacja „O co chodzi Lublin” – swoisty przewodnik po ofercie miasta dla młodych.

Poligonem testowym mogą być także Szkolne Budżety Obywatelskie: program dla szerokiego grona placówek (szkół podstawowych i ponadpodstawowych, placówek oświatowo-wychowawczych, zapewniających opiekę i wychowanie poza miejscem stałego zamieszkania, ośrodków socjoterapii, ośrodków szkolno-wychowawczych), umożliwiający ich wychowankom współdecydowanie – w formule budżetu obywatelskiego – o przeznaczeniu projektowych środków finansowych. Nabór zgłoszeń do tegorocznej edycji programu skończył się wyłonieniem 20 placówek, które otrzymają po 4 tys. zł na wsparcie organizacyjne i merytoryczne dla uruchomienia Szkolnego Budżetu Obywatelskiego. Nawet gdy chodzi o zakup stołu do gry w piłkarzyki czy cymbergaja albo ławkę pośród przyszkolnej zieleni – ważny jest pierwszy krok.

Zresztą zrobienie drugiego nie jest trudne. Służy temu Miejski Aktywator Młodzieżowy: program pozwalający zaangażować się w działania społeczne i obywatelskie nieformalnym grupom młodzieżowym, które mają pomysły tego typu i brakuje im wsparcia, czy to finansowego, czy organizacyjnego. Założenia Aktywatora są współtworzone przez młodych w ramach szeroko zakrojonych konsultacji. Jest też zaplanowany na dwa lata program „Wolontariat lubelski” – umożliwiający chętnym zarówno włączenie się w inicjatywy związane z obchodami ESM2023, jak i inne działania instytucji czy organizacji pozarządowych. Założenie jest takie, by możliwie ułatwić proces rekrutacji, wsparcia pracy i ścieżki rozwojowej dla nowych wolontariuszy.

Mniej zobowiązującą aktywność można też realizować w ramach programu „Dzielnice kultury – Młodzież inspiruje dzielnice”. Poprzez ten projekt ratusz zachęca młodych do przejmowania inicjatywy we własnych dzielnicach poprzez organizację wydarzeń kulturalnych, warsztatów, pokazów, spektakli, teledysków czy gier miejskich. – Nowa formuła grantowa programu „Dzielnice kultury” zakłada przeznaczenie całego jego budżetu na realizację pomysłów młodzieży. W ramach tego działania będzie ona miała szansę zrealizować najróżniejsze inicjatywy, które uzupełnią ofertę kulturalną w dzielnicach – tłumaczy Beata Stepaniuk-Kuśmierzak.