Materiał przygotowany we współpracy z UM Kraków
Wymiana palenisk na ogrzewanie proekologiczne, zmiana nawyków mieszkańców w kwestii ochrony środowiska czy skuteczne kontrole straży miejskiej przynoszą efekty, ale to nie koniec drogi. Przed miastem kolejne wyzwanie, czyli przeciwdziałanie skutkom zmian klimatycznych, czemu służy realizowany obecnie – wspólnie z mieszkańcami – panel klimatyczny. Plan jest ambitny: Kraków chce do 2030 r. zredukować o 25 proc. emisję gazów cieplarnianych.
Obecnie wszystkie stacje monitoringu jakości powietrza w Krakowie odnotowują wyraźne spadki stężeń substancji zanieczyszczających w stosunku do lat poprzednich. – W ciągu ostatnich siedmiu lat stężenie pyłów spadło o połowę, podobnie jest z rakotwórczym benzo(a)pirenem, co jest efektem konsekwentnej polityki antysmogowej realizowanej w Krakowie. Z naszego punktu widzenia istotnym czynnikiem, który miał wpływ na szybszą decyzję mieszkańców o wymianie paleniska na ekologiczne źródło ciepła, była dotacja, która opierała się na formule regresywnej, i wreszcie zmiany prawne, które doprowadziły do podjęcia uchwały zakazującej stosowania paliw stałych od 1 września 2019 roku – mówi prezydent Krakowa Jacek Majchrowski.
Lepsza jakość powietrza w Krakowie
Stężenia średnioroczne pyłu zawieszonego PM10, w miarę podejmowanych przez władze miasta działań, ulegały stopniowemu obniżeniu i w roku 2019 na siedmiu spośród ośmiu stacji monitoringu wykazały wartości zgodne z normą. Wstępna analiza danych wskazała, że w 2020 r. wszystkie stacje osiągnęły wartości normatywne w zakresie stężeń średniorocznych pyłu PM10. Sukcesywnemu obniżeniu ulega także liczba dni z wysokimi stężeniami średniodobowymi PM10.
Osiągnięcie coraz lepszego stanu jakości powietrza w Krakowie nie byłoby możliwe bez ogromnego zaangażowania mieszkańców miasta w proces wymiany palenisk. W wyniku tych działań znacząco zmniejszył się w Krakowie udział lokalnych źródeł i ich wpływ na stężenia na stacjach pomiarowych.
Obecnie prawie wszystkie budynki w Krakowie są ogrzewane proekologicznie. Do końca 2019 roku ponad 45 tys. palenisk na paliwa stałe zostało zastąpionych proekologicznymi źródłami grzewczymi oraz zainstalowano prawie 2 tys. instalacji OZE, w tym fotowoltaiki i pomp ciepła (ten program jest kontynuowany również w 2021 r.). Szacuje się, że w Krakowie pozostaje jeszcze około kilkuset instalacji na paliwo stałe, stanowiących potencjalne czynne źródło ogrzewania, które jednak nie mają już tak istotnego wpływu na stężenia rejestrowane przez stacje monitoringowe.
Konieczna współpraca samorządów z rządem
W 2020 roku na stacjach monitoringu odnotowano również mniejsze stężenia tlenków azotu istotnych z punktu widzenia tworzenia się warunków smogowych w mieście. – Dziś widzimy, że z każdym kolejnym rokiem większy wpływ na zdarzające się od czasu do czasu epizody smogowe ma emisja napływowa i transport. Powietrze nie zna granic, dlatego potrzebna jest współpraca na szerszą skalę na poziomie województwa, a niejednokrotnie również administracji rządowej, choćby w kwestii zmian prawnych dotyczących stref czystego transportu i rozwoju elektromobilności – uważa prezydent Majchrowski.
W celu zmniejszenia emisji komunikacyjnej Kraków już w 2018 r. wymienił tabor komunikacji miejskiej na w 100 proc. ekologiczny, spełniający środowiskowe normy. W 2021 r. do Krakowa zostanie dostarczonych 50 przegubowych autobusów elektrycznych. A to nie koniec, bo miejski przewoźnik planuje już zakup kolejnych bezemisyjnych autobusów.
Władze miasta mają świadomość, że mimo wyraźnej tendencji spadku stężeń zanieczyszczeń przed Krakowem jeszcze długa droga, zwłaszcza w kwestiach ograniczenia zanieczyszczeń pochodzących z transportu czy emisji napływowej z gmin sąsiadujących z miastem, które obecnie mają największy wpływ na stan jakości powietrza w mieście. Obecnie Kraków skupia się na oddziaływaniu na gminy sąsiadujące poprzez dzielenie się doświadczeniami i kreowanie w nich polityki niskoemisyjnej. Miasto staje się również przykładem dla innych dużych metropolii w Polsce, w których wprowadzane są rozwiązania zastosowane w stolicy Małopolski.
Fot. Jan Graczyński / krakow
Krakowski Panel Klimatyczny
Kolejnym wyzwaniem, stojącym nie tylko przed Krakowem, jest przeciwdziałanie zmianom klimatycznym. Jest to temat przewodni trwającego obecnie Krakowskiego Panelu Klimatycznego, który jest jednym z najważniejszych wydarzeń organizowanych w mieście w 2021 r. – Panel klimatyczny to nowa formuła, pozwalająca zaczerpnąć opinie, poglądy, ale i rekomendacje mieszkańców w najważniejszych sprawach dla miasta. Teraz tym najważniejszym wyzwaniem dla Krakowa, Polski, ale i Europy czy świata jest problem dostosowania się do zmian klimatycznych i to, w jaki sposób będziemy w stanie na nie odpowiedzieć – mówi Andrzej Kulig, zastępca prezydenta Krakowa ds. polityki społecznej i komunalnej.
Od kilku lat w Polsce i Europie zauważalne są różnego rodzaju zjawiska atmosferyczne, tj. długotrwałe susze, ogromne upały, których jeszcze kilkanaście lat temu nie było. – Wszystko to razem sprawia, że musimy w umiejętny sposób gospodarować tym, co dla nas najcenniejsze, czyli naszym środowiskiem – zaznacza wiceprezydent Kulig.
Krakowski Panel Klimatyczny to arena dyskusji i warsztatów, na której współpracują mieszkańcy, przedsiębiorcy i eksperci. Ich zadaniem jest wypracowanie wysokiej jakości rekomendacji do dalszych działań i tego, w którym kierunku powinno pójść miasto w najbliższych latach. Wśród tematów poruszanych na panelu są m.in. rozwój odnawialnych źródeł energii, zazielenianie miasta, lepsze gospodarowanie wodą czy rozwój systemu gospodarowania odpadami i recyklingu.
Te zadania są już realizowane, a w najbliższych latach będą intensyfikowane. Na przykład tylko na krakowski program małej retencji wód opadowych w latach 2014–2019 przeznaczono ponad 3 mln zł. Wsparcie to pozwoliło wykonać 495 instalacji. W zeszłym roku zainteresowanie wśród krakowian było bardzo duże. Pozytywnie rozpatrzono kolejnych 200 wniosków, na ten cel przeznaczono blisko 2,8 mln zł.
– Problemu klimatycznego nie rozwiążemy sami. Możemy go rozwiązać wspólnie z wszystkimi mieszkańcami, tak jak udaje się nam stopniowo eliminować problem smogu. Panel klimatyczny ma nas zmotywować do poszukiwania najlepszych rozwiązań dla każdego z nas, ale i miasta jako wielkiego organizmu – mówi wiceprezydent Andrzej Kulig.
Dążenie do neutralności klimatycznej
Celem Krakowa jest neutralność klimatyczna rozumiana jako maksymalne ograniczenie emisji CO2 w budownictwie, transporcie i energetyce oraz zrównoważenie tych emisji, których ograniczyć się nie udało, poprzez zwiększanie ich pochłaniania. – Chcemy ten cel osiągnąć tak szybko, jak będzie to możliwe w warunkach sprawiedliwej, efektywnej i akceptowanej społecznie transformacji. Planujemy osiągnięcie znaczącej, 25-proc. redukcji emisji gazów cieplarnianych do 2030 r. – zapowiada prezydent Jacek Majchrowski.
Gospodarka neutralna dla klimatu wymaga zintegrowanych działań w wielu obszarach, takich jak: efektywność energetyczna, energia ze źródeł odnawialnych, czysta i bezpieczna mobilność, gospodarka o obiegu zamkniętym, infrastruktura i integracja systemów, biogospodarka i naturalne pochłanianie dwutlenku węgla, wychwytywanie i składowanie dwutlenku węgla w celu rozwiązania problemu pozostałych emisji.
Materiał przygotowany we współpracy z UM Kraków
