Co druga gmina bez żłobka

W ciągu pięciu lat przybyło ponad 1500 żłobków i klubów dziecięcych. Wzrosła także o prawie 65 tys. liczba miejsc w placówkach. Pomimo tego wciąż w 1106 gminach w Polsce nie ma żadnej – ani publicznej, ani prywatnej – instytucji opiekuńczej dla dzieci do lat trzech. Tak wynika z danych Głównego Urzędu Statystycznego.

Podobnie raportuje resort rodziny. Wskazał, że w 1105 gminach wskaźnik użłobkowienia (procent dzieci objętych opieką żłobkową) wyniósł zero pod koniec stycznia tego roku. Wskaźnik ten pojawił się w statystykach na temat programu „Maluch+”. A to oznacza, że placówek dla najmłodszych nie ma w 44 proc. gmin w Polsce. Co więcej, resort szacuje, że za trzy lata wciąż takich placówek nie będzie w ponad 664 gminach, czyli więcej niż w co czwartej gminie.

Jak jest obecnie

Mamy dziś ponad 4,4 tys. takich placówek w Polsce – wynika z danych GUS na koniec zeszłego roku. Większość z nich prowadziły osoby i instytucje prywatne (ponad 3,2 tys.), a publiczne (prowadzone głównie przez samorządy gminne) – 1182 żłobki.

Wszystkie placówki (z klubami dziecięcymi i z opiekunami dziennymi) mogły zaopiekować się ok. 206 tys. dzieci. Skorzystało zaś z usług placówek ponad 177 tys. najmłodszych. Ponad połowa z nich to dwulatki.

GUS podaje, że średnio 180 dzieci na 1000 w wieku do trzech lat korzystało z placówek opiekuńczo-wychowawczych. Najwięcej w trzech regionach: dolnośląskim – 258, opolskim – 244 i lubuskim – 224. Najmniej w woj. warmińsko-mazurskim – 127, świętokrzyskim – 137 i lubelskim – 149 dzieci na tysiąc w wieku do trzech lat.

Z informacji resortu rodziny wynika, że obecnie działają 4693 żłobki, 943 kluby dziecięce i 2450 dziennych opiekunów. Przeciętnie w kraju niespełna 32 proc. najmłodszych dzieci korzysta z usług żłobków i klubów dziecięcych. Istnieją gminy, w których jest to nawet ponad 100 proc.

Oznacza to, że w placówkach tych przebywają dzieci z okolicznych gmin. Tak jest m.in. w mieście Limanowa oraz wiejskiej gminie Legnickie Pole na Dolnym Śląsku. W tej gminie dwa lata temu otwarto żłobek samorządowy, może on przyjąć setkę dzieci.

– Część osób pracujących w legnickiej strefie ekonomicznej zapisuje dzieci w naszym żłobku, ponieważ jest im wygodniej mieć dziecko w placówce niedaleko miejsca pracy – tłumaczy Mariola Kądziela, sekretarz gminy. Gdy gmina miała możliwość remontu starego budynku na potrzeby żłobka, zdecydowała się na stworzenie placówki z większą liczbą miejsc – właśnie ze względu na specyfikę strefy oraz to, iż w sąsiednich gminach nie ma żłobków w ogóle, lub są one małe.

Także w Niegosławicach, wiejskiej gminie w woj. lubuskim, miejsc w placówkach wystarczy dla wszystkich chętnych. – Wybudowaliśmy dwa nowoczesne żłobki w ostatnich latach – relacjonuje Małgorzata Sokołowska, zastępczyni wójta. – Liczba miejsc w placówkach jest wystarczająca, choć w ostatnich latach rodzi się więcej dzieci, więc być może będzie potrzeba więcej miejsc w najbliższym czasie – dodaje.

Z informacji resortu rodziny wynika, że tylko w ośmiu gminach – są to wielkie miasta – jest powyżej stu placówek. Są to: Warszawa (ponad 1500), Kraków (350), Wrocław (293), Gdańsk (206), Poznań (173), Łódź (138), Szczecin (107) i Gdynia (103). Za to w 690 gminach jest jedna placówka, a w kolejnych 229 – po dwie.

W wielkich miastach, tak jak w pozostałych gminach, tylko cześć placówek jest publiczna. We Wrocławiu na 291 placówek dla najmłodszych 18 żłobków jest publicznych (17 żłobków i jedna filia żłobka), 195 – niepublicznych żłobków/klubów dziecięcych, działa również 78 opiekunów dziennych.

– Poznań prowadzi 15 żłobków publicznych, połączonych w Poznański Zespół Żłobków, z łączną liczbą miejsc wynoszącą 1362. Ponadto miasto dofinansowuje 2229 miejsc w 71 żłobkach niepublicznych kwotą 500 zł miesięcznie na jedno miejsce. Warunkiem otrzymania dofinansowania jest zamieszkiwanie w Poznaniu i płacenie podatku dochodowego na rzecz miasta Poznań oraz wykonywanie obowiązkowych szczepień ochronnych u dzieci – relacjonuje Magdalena Pietrusik-Adamska, dyrektorka Wydziału Zdrowia i Spraw Społecznych UMP.

W żłobkach samorządowych w Gdyni jest ponad 550 miejsc. Ofertę placówek samorządowych uzupełniają inicjatywy prywatne – to 26 placówek.

Dane resortu rodziny pokazują też, jak gminy wiejskie sąsiadujące z wielkimi miastami spełniają funkcję zaplecza, w tym mieszkaniowego dla osób pracujących w aglomeracjach. Na 118 gmin, w których jest od 11 placówek, tylko dziewięć są to gminy wiejskie. Są to właśnie: Długołęka niedaleko Wrocławia, Tarnowo Podgórne, Dopiewo, Komorniki i Rokietnica przy granicy z Poznaniem, Pruszcz Gdański oraz Lesznowola, Raszyn i Stare Babice na Mazowszu.

Jak będzie za kilka lat

Wszelkie działania związane ze wsparciem opieki żłobkowej w okresie programowania 2021–2027 zostały przeniesione z poziomu regionalnego na poziom centralny – to przede wszystkim program „Maluch+”. Łączny budżet programu w latach 2022–2029 to 5,5 mld zł. Jak tłumaczy resort, stworzony został algorytm podziału pieniędzy, który ma umożliwić stworzenie miejsc opieki we wszystkich gminach, ale też zgodnie z ich potrzebami wynikającymi ze statystyk. W niedawnym naborze zakwalifikowano 991 wniosków z gmin oraz 1069 wniosków podmiotów niepublicznych.

Dofinansowanie będzie dotyczyć utworzenia 87 862 miejsc opieki w ponad 2800 instytucjach na terenie 1262 gmin. Gdyby w najbliższym czasie inne gminy nie zdecydowały się na tworzenie placówek, to liczba gmin – „białych plam” wyniosłaby 664. Niekiedy gminy nie zdecydowały się na aspirowanie w programie, ponieważ na ich terenie – np. tak dzieje się na Podkarpaciu – liczba dzieci zmniejsza się systematycznie. Bardziej potrzebne za względów społecznych są placówki opieki dla osób starszych niż najmłodszych.

Opinia dla „Życia regionów”

Sylwia Rembiszewska-Piątek

dyrektorka Wydziału Zdrowia Urzędu Miasta Olsztyna

W Olsztynie funkcjonują cztery żłobki miejskie wchodzące w skład Zespołu Żłobków Miejskich. Żłobki miejskie dysponują 348 miejscami organizacyjnymi. Rok 2019 był ostatnim, w którym samorząd dofinansowywał pobyt dzieci w placówkach niepublicznych, tj. w niepublicznych żłobkach, klubach dziecięcych i u opiekuna dziennego. Wszystkie olsztyńskie placówki (publiczne i niepubliczne łącznie) dysponują większą liczbą miejsc niż faktyczne zapotrzebowanie. Oczywiście miejskie placówki cieszą się ogromnym zainteresowaniem, ale głównie ze względu na niską wysokość opłaty za pobyt w placówce w stosunku do opłat pobieranych przez niepubliczne instytucje.

Niełatwo tworzy się takie placówki. Planowaliśmy złożyć wniosek o partycypację budowy nowego żłobka w Programie „Maluch”, ale planowane koszty budowy tej placówki czterokrotnie przekraczały możliwe dofinansowanie, jakie miasto Olsztyn mogłoby otrzymać z „Malucha”. Próbowaliśmy także pozyskać dofinansowanie z Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych, ale niestety nasz projekt go nie uzyskał. Obecnie budżet miasta nie ma wolnych środków inwestycyjnych w wystarczającej wysokości, które można by zaangażować w budowę nowej placówki.

Opinia dla „Życia regionów”

Sylwia Szumielewicz-Tobiasz

kierownik biura ds. jakości życia w urzędzie Miasta Gdyni